اسناد در روايات اسلامي - صفحه 253

بن حنبل ۱ به اِسنادى واحد درباره علت سقوط شهاب ها آورده اند. تنها تفاوت در اين است كه ابن هشام مى گويد روايت از ابن عباس، از برخى انصار است، ولى احمد، ابن عباس را نخستين راوى مى داند.
نمونه ديگر اين كه ابن هشام ۲ و مالك ۳ روايتى با سندى واحد درباره مشورت يهوديان با پيامبر درباره زن و مردى كه مرتكب زناى محصنه شده اند، نقل مى كنند. گرچه روايت مالك كوتاه تر، ولى داستان يكى است. ابن هشام ۴ نقل ديگرى از همين ماجرا را با اِسنادى متفاوت ارائه كرده كه جزئيات آن به هيچ وجه يكسان نيستند. اين نكته اى بسيار مهم است كه ابن اسحاق و مالك، هنگام نقل از منابع مشترك، با يكديگر توافق دارند.
ابن هشام ۵ و احمد بن حنبل ۶ در ذكر اِسناد بسيار به هم نزديك اند؛ احمد، روايت را از يزيد بن هارون از ابن اسحاق روايت كرده و ابن هشام نيز همين اِسناد را ارائه مى كند. روايت درباره نگاه كردن پيامبر به مقتولى در اُحد است. با اين كه اختلاف الفاظ دو روايت بسيار چشمگير است، اما اختلاف اساسى وجود ندارد.
3. گاه اصل اِسناد يكى، اما جزئيات ماجرا متفاوت است؛ فى المثل ابن هشام ۷ و بخارى ۸ رواياتى دارند كه در اصل حكايتى درباره ابن دَغينة (دُغُنَّة) است كه به ابوبكر پناه (جوار) مى دهد و بعد مى خواهد از قول خود برگردد. البته در جزئيات، اختلافاتى هست.
4. گاه اِسناد يكى است، اما بخش اعظم جزئيات متفاوت است؛ براى نمونه ابن هشام ۹ و بخارى ۱۰ اِسنادى ارائه مى كنند كه به ابن عمر مى رسد؛ درباره جراحتى كه وى غافلگيرانه در خيبر برمى دارد و اقدام پدرش در اين خصوص را نقل مى كند. اما در حالى كه مقصود پرداختن به يك حادثه بوده، جزئيات يكى نيستند.
نمونه ديگر اين كه ابن هشام ۱۱ و مالك ۱۲ هر دو با يك اِسناد از مُحرِم بودنِ پيامبر هنگامى كه ديگران از احرام خارج شده بوده اند، خبر مى دهند. دليل اين امر در هر دو جا يكسان است، ولى

1.مسنداحمد، ج۱، ص۲۱۸.

2.السيرة النبوية، ج۲، ص۲۱۵.

3.المُؤطِّأ، «حدود»، ش۱۱.

4.السيرة النبوية، ج۲، ص۲۱۳.

5.همان، ج۳، ص۱۰۳ به بعد.

6.مسند احمد، ج۵ ، ص۴۳۱.

7.السيرة النبوية، ج۲، ص۱۱ به بعد.

8.صحيح البخارى، «كفالة»، ش۴ و «مناقب الأنصار»، ش۴۵.

9.السيرة النبوية، ج۳، ص۳۷۲.

10.صحيح البخارى، «شروط»، ش۱۴.

11.السيرة النبوية، ج۴، ص۲۴۹.

12.الموطأ، «حج»، ش۱۸۰.

صفحه از 255