اين در حالى است كه نقل يا تدوين ساير احاديث نبوى صلى الله عليه و آله وسلم خواه در زمينه احكام و فرايض و خواه در زمينه آداب و سنن ـ كه موجوديت دستگاه حاكم را تهديد نمى كرد ـ در دوران خلافت خلفاى سه گانه و حكّام اموى از محدوده منع حكومتى خارج بود. سخن عمر بن خطاب به اين حقيقت اشاره دارد. آنجا كه گويد:
أقِلُّوا الرِّوايةَ عَن رسولِ اللَّه صلي الله عليه و سلم إلّا فيما يعمَلُ بِه.۱
با اندكى تأمل در آنچه گذشت، به اين نتيجه مى رسيم كه «منع رسمى تدوين حديث» بهترين تدبير سياسى براى رويارويى با اهل بيت عليهم السلام و دور ساختن آنها از جايگاه خلافت رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلمبه شمار مى رفته كه دشمنان اهل بيت عليهم السلام پس از وفات پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم براى دست يابى به اهداف خود در پيش گرفتند. ناگفته خود پيداست كه لازمه اين موضع گيرى حكومتى و سياسى، پنهان ساختن يا محو نمودن آن دسته احاديث نبوى صلى الله عليه و آله وسلم است كه به خلافت امام على و امامت ائمه عليهم السلام پس از پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم اشاره دارد. ۲
پيامد اسف بار سياست «منع نقل و تدوين حديث» از سوى خلفاى بنى اميه
با ادامه سياست «منع نقل و تدوين حديث» از سوى خلفاى اموى تا پايان قرن نخست، معارف و حقايق سرشار رواياتى كه به فضايل و مناقب اهل بيت عليهم السلام اشاره داشتند، به گونه محسوسى به فراموشى سپرده شد و حاكمان جور، در اين فرصت تاريخى، به اهداف سياسى مدنظر خويش دست يافتند. از اين رو، نقل و گسترش اين گونه احاديث، پس از قرن اوّل هجرى، از سوى دستگاه حاكم با هيچ گونه منع و تقابلى روبه رو نمى شود.
مهم ترين پيامد رخداد منع نقل و تدوين حديث
مهم ترين پيامد اين رخداد عبارت بود از دور شدن مردم جامعه از اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم كه سفيران وحى، هدايت كنندگان به سوى نور، معتمدان امت اسلامى و عالمان و هم نشينان قرآن به شمار مى رفتند. ۳
حاكمان اموى با تكيه بر پندار و رفتار باطل خويش و با بهره گيرى از كارگزاران بى كفايت و سنگدل كوشيدند تا به اين هدف ناحق خويش جامه عمل بپوشانند. تبليغات منفى بر ضد اهل بيت عليهم السلام و پنهان نگاه داشتن فضايل و مناقب آنها و در مقابل تبليغات دروغين و بى پايه در مشروع جلوه دادن اقدامات حاكمان اموى و جعل احاديثى در فضايل خلفا و صحابه مهم ترين نقشه ها و اقدامات خلفاى اموى در به انزوا كشيدن اهل بيت عليهم السلام و شيعيان و محبان آنها و در نتيجه، دور ساختن افكار جامعه از
1.تدوين السّنّة الشريفة، ص۴۱۴ به نقل از البداية و النهاية، ج۸، ص۱۰۷؛ المصنّف، ج۱۱، ص۲۶۲.
2.تدوين السّنّة الشريفة، ص۴۱۵.
3.همان، ص۴۸۳.
