پژوهشی درباره اصول اربعمأة - صفحه 207

متأسفانه گذشتگان هيچ فهرست مدونى از اين اصول فراهم نياورده اند. بايد پرسيد چرا چنين كارى را با وجود اهميت آن انجام نداده اند؟ از جمله دلايلى كه احصاى نام و نشان اصحاب اصول را مشكل نموده، متداول نبودن فهرست نگارى در قرنهاى دوم و سوم هجرى خصوصاً در بين شيعيان بوده است، البته چنانچه شيخ طوسى متذكر مى شود فهرست نگارى در سطح كتابهاى كتابخانه هاى شخصى متداول بود، ولى كسى از شيعيان در صدد تهيه فهرست جامعى از اصول و مصنفات نبوده است. به همين سبب مخالفان بر شيعيان طعن وارد مى كردند و به دنبال آن در شيعه حركت علمى در نگارش فهرستهاى جامع از اصول و مصنفات شيعه آغاز شد. ۱
شيخ طوسى در مقدمه الفهرست متذكر مى شود:
اوّلين كسى كه در مقام تهيه فهرستهاى جامعى از كتابهاى شيعه برآمد، «احمد بن حسين بن عبيدالله غضائرى» بود كه دو كتاب يكى در زمينه فهرست اصول شيعه و ديگرى درباره ساير مصنفات شيعه فراهم آورد. ولى متأسفانه اين دو كتاب نسخه بردارى نشد و مؤلف آن به مرگى نابهنگام مرد و بستگان وى كتابهاى او را از بين بردند.
سپس شيخ طوسى اضافه مى كند:
اما من جهت پرهيز از اطاله كلام به تهيه فهرست واحدى از اصول و مصنّفات به طور يكجا دست زدم…. من تضمين نمى كنم كه محقق به جمع آورى و استيفاى كامل اصحاب اصول و مصنفات گردم، زيرا به دليل پراكنده بودن شيعيان در اقصا نقاط مختلف امكان احصاى كامل اصول و مصنّفات آنان به شكل منظم وجود ندارد. ۲
آقا بزرگ تهرانى پس از نقل اين سخنان شيخ مى نويسد:
جاى تأسف است كه به طور دقيق يا تقريب تعداد اصول براى ما مشخص

1.الفهرست، شيخ طوسى، مقدمه مولف؛ رجال النجاشى، مقدمه مولف.

2.همان.

صفحه از 217