برمى شمرد. ۱
آقاى جلالى در آخر نتيجه مى گيرد:
به اين ترتيب احتمال اينكه تعداد اصول صد عدد باشد، بهترين و قويترين احتمالات است. ۲
نتيجه گيرى اين دانشمند با تحقيقات آقا بزرگ دراين زمينه هماهنگى دارد؛ چه صاحب الذريعه گرچه صدوهفده اصل را نام برده امّا خود گفته تعدادى از اين اصول با عنوان كتاب در آثار نجاشى و طوسى ياد شده است. ۳
در مقدمه المعجم المفهرس لالفاظ احاديث البحار نيز تنها از صد وبيست ودو اصل نامبرده شده است.
محمد حسين جلالى در بيان علتِ قول مشهور درباره تعداد اصول مى نويسد:
اين مسئله ناشى از آن است كه آنان اصل را كتاب معتمد يا مصدر حديثى كه از كتاب ديگرى اخذ نشده باشد، دانسته اند، كه در اين صورت با توجه به آنكه مصادر احاديث شيعه درحدود شش هزار و ششصد كتاب بوده و راويان امام صادق(ع) بالغ بر چهارهزار نفر بوده اند، ۴ كتابهاى معتبر آنان حدود چهارصد عدد مى شده است و همين كتابها هستند كه از آنها به «الاصول الاربعمأة» تعبير مى كرده اند. ۵
دكتر معارف نيز در بخشى از رساله خويش كه با عنوان پژوهشى در تاريخ حديث شيعه نگاشته اند، نوشته اند:
اگر در خصوص ياران ائمه خصوصاً اصحاب صادقين(ع) تعابير اصل و كتاب را
1.رجال النجاشى، ص۱۳۲، شماره ۳۳۹
2.دائرة المعارف الاسلامية الشيعة، ج۲، ص۳۸
3.الذريعة، ج۲، ص۱۳۵ ـ ۱۶۶
4.شيخ مفيد در الارشاد (ص۲۸۹) آورده است: ان اصحاب الحديث قد جمعوا اسماء الرواة عنه من الثقات على اختلافهم فى الآراء والمقالات فكانوا اربعة آلاف رجل.
