و كلام رشيد رضا دقيق است كه:
از آنجا كه عالمان صحابى شنيده هاى خود را از رسول اللّه(ص) نمى نگاشتند، ما قطع داريم كه بهره اى عظيم از سنّت را از دست داده ايم. ^۱
امّا پايان كلام وى، شگفت انگيز است كه گفته است:
امّا آنچه نگاشته نشد و تباه شد، نه تفسير قرآن بوده است و نه امور دين.
شگفتا! آقاى محمد رشيد رضا اين سخن را از كجا مى گويد؟! به چه دليلى آنچه تباه شده از دين نبوده و يكسر قرآن نبوده است؟
ابن صلاح گفته است:
اگر حديث در كتابها تدوين نمى شد، در سده هاى واپسين تباه مى شد و از ميان مى رفت. ^۲
بايد به ابن صلاح گفت كه متأسفانه تا زمانى كه تدوين شايع شد و همه گير گشت، بسيارى از حقايق تباه گرديد و به سبب عدم ثبت و ضبط احاديث ـ چنانكه آورديم ـ آموزه هاى بسيارى نابود شد. ^۳ آنچه تا بدين جا آورديم، در نشان دادن اين حقيقت كه «عدم كتابت» و «جلوگيرى از نشر حديث» زمينه تباه شدن بخش عظيمى از سنّت را فراهم آورد، بسنده است. گو اينكه قراين و دلايل اين حقيقت، بسى فزونتر از آن چيزى است كه در اين مجال گزارش كرديم.