حديثى ننوشت؛ اما وقتى به خانه برمى گشت مى نوشت. ۱
76ـ دوم: تصوير معكوس اين يادداشت هاى خصوصى كه دانشجويان حفظ كرده اند، در نوشته هايى يافته مى شود كه علمايى كه آموزش آنها شفاهى بود، آنها را حفظ كردند.
77ـ ابوهريره بنا به معمول به صحابى يى كه نمى نوشت، معروف است. اما طبق يك روايت، وى با دانشجويى كه ادعا مى كند حديث معيّنى را از او شنيده است به جدل مى پردازد. ابوهريره به او مى گويد: «اگر تو آن را از من شنيدى، من نوشته آن را در خانه خواهم داشت(فهو مكتوب عندى)». وى سپس دست آن دانشجو را گرفته او را به خانه خود راهنمون مى شود. در خانه ،كتابهاى بى شمارى را به او نشان مى دهد كه مشتمل بر حديث هاى نبوى است. در ميان آنها حديث مورد بحث را مى يابد. ۲ از اين حكايت به تلويح دانسته مى شود كه در جريان عادى امور، آن دانشجو از توسّل ابوهريره به نگارش آگاهى نداشته است.مورد مناسب ديگر،«صادقه» است: صحيفه اى مشتمل بر حديث هايى كه عبدالله بن عمرو از پيغمبر (ص) شنيده بود. بنابه يك روايت، مجاهدبن جبرـ كه با عبدالله مناسبات نزديكى داشت ـ به ديدار او مى آيد و صحيفه اى را از زير بستر بيرون مى كشد. عبدالله ،جلويش را مى گيرد و توضيح مى دهد كه آن صحيفه چيست. ۳ در اين روايت، سپس«صادقه» به صورت صحيفه اى خصوصى پديدار مى شود…. معمولا شاگردان در بستر استادشان به جستجو نمى پردازند. ۴ هنگامى كه
1.فسوى، معرفة، ج۱، ص۷۱۶، س۱۵ Schoeler, Die frage der schriftlichen oder Mundlichen uberlicferung , p.۲۰۷.
2.جامع، ص۷۴، س۱۵؛ همچنين علل، ج۲، ص۵۹۱، شماره۳۸۰۷
3.تقييد، صb۸۴
4.بنابراين، اظهارنظر شولر مبنى بر اين كه عبدالله بن عمر و در ملأعام به اين صحيفه مى باليد ( Mundliche Thora ، ص۲۳۴) در اين مورد صدق نمى كند؛ و در حالى كه در روايت هاى ديگر، او در واقع آزادانه به اين صحيفه اشاره مى كند، تنها يك روايت هست كه در آن، وى در عمل آن را به هنگام تدريس ارائه مى دهد(تقييد، ص۸۵b).
