دارى نموده است. بخش ديگر از اين احاديث را در لابه لاى كتاب هايى يافته ايم كه نزد شيخ حر بوده، لكن ايشان از آنها غافل بوده يا نسبت به آنها بى اطلاع مانده است؛ لذا در يادداشت آنها در وسائل الشيعة اهمال ورزيده است. ^۱
ولى توجه به سخنى كه شيخ حر عاملى در فايده چهارم از خاتمه وسائل الشيعة، پس از معرفى منابع كتاب خود، بيان مى كند، ^۲ نشان مى دهد كه ايشان، به عمد، از اين روايات استفاده نكرده، خود را ملزم دانسته كه از رواياتى استفاده كند كه اعتبارش براى او ثابت گرديده است. از اين رو، مى توان گفت كه المستدرك در اعتبار احاديث به پايه وسائل الشيعة نمى رسد.
به هر حال، ميرزاى نورى كتاب المستدرك را بر اساس ترتيب كتاب وسائل الشيعة مرتب نموده است. وى تقريباً دو سوم كتاب را به احكام و بقيه را به علم رجال و حديث شناسى اختصاص داده است.
كتاب المستدرك قبلاً به صورت سنگى و افست در سه مجلد بزرگ به قطع رحلى چاپ شده بود، ولى چاپ اخير آن ـ كه با تحقيق موسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث در 29 مجلد انجام يافته است ـ از امتيازات ويژه اى برخوردار است. ^۳
ـ جامع أحاديث الشيعة فى أحكام الشريعة؛ با ابتكار آية الله العظمى سيّد حسين طباطبايى بروجردى و توسط چند تن از شاگردان ممتاز ايشان تدوين گرديد. جامع الاحاديث، در واقع، تنقيح، تهذيب، و تكميل كتاب وسائل الشيعة است.
از آنجا كه شيخ حر عاملى، اخبارى را كه به نظر وى برحكم يكى از فروع فقهى دلالت دارد، جمع نموده است، به تعبير آية الله بروجردى، كتاب وى بيشتر به كتاب فقه شبيه است تا كتاب حديث. و به عنوان يك جامع حديثى كاستى هاى عديده اى دارد؛ از جمله:
ـ تفكيك آنچه شايسته بود جمع كند، و برعكس،
ـ درج پاره اى احاديث در جا وباب نامناسب،
ـ ضبط احاديث كتب اربعه به گونه اى كه در برخى موارد موجب اختلاف در معنا و مقصود حديث مى شود،
ـ اهمال بيشتر نسبت به احاديث غير كتب اربعه،
ـ خلط آداب و سنن با احكام فرعى،
ـ عدم تعيين جاى اخبار اواخر باب ها و سرگردان كردن جوينده،