امرى ساختگى و معلول شرايط سياسى و اجتماعى يا سرخوردگى فردى و روانشناختى است؛ مردم از اين راه به يك منجى آسمانى معتقد مىشوند و بدين وسيله به قيام اجتماعى براى التيام روحى و روانى مىرسند.۱
جيميز دارمستتر۲ از مشهورترين مستشرقانى كه اين روش را در تحليل مهدويّت به كار بسته است. او در كتاب مهدى از صدر اسلام تا قرن سيزدهم از روش تاريخى براى تحليل مهدويّت در اسلام بهره برد. او اين كتاب را به سفارش ويژه دانشگاه سوربن براى بررسى ابعاد قيام محمّد احمد سودانى (1834 - 1855م) معروف به مهدى سودانى نوشت؛ زيرا شورش مسلحانه سودانى بر قواى انگليسى توجّه اروپاييان را به خود جلب كرد؛ بويژه آن كه وى با شكست دادن نيروهاى نظامى انگليس و فتح برخى از مناطق، آوازهاى خاص در انگلستان و مصر يافت و موجب حساسيتهاى سياسى و امنيتى در دولتهاى منطقه شد. به دنبال قيام وى، پرسشها در باره اصل مهدويّت در اسلام در ميان اروپاييان زياد شد و دانشگاه سوربن، دارمستتر را مأمور تحقيق و سخنرانى در باره مهدويّت و قيام مهدى سودانى كرد. اين كتاب محصول سخنرانىها و مطالعات وى در اين زمينه است.
1.مهدويّت از ديدگاه دينپژوهان غربى، ص ۳۶ - ۳۷.
2.جيمز دارمستتر (James Darmester) زاده ۲۸ مارس ۱۸۴۹ و درگذشته ۱۹ اكتبر ۱۸۹۴، نويسنده، پژوهشگر و باستانشناس فرانسوى، از پدر و مادرى يهودى در شاتو سالن از توابع آلزاس فرانسه زاده شد. خاستگاه خانوادهاش از شهر دارمشتات آلمان بود و نام خانوادگى او نيز گوياى اين اصالت است. وى تحصيلات خود را در پاريس به پايان رساند. او كه دلبسته دانشهاى شرقى بود، عمر خود را وقف پژوهش در اين باره كرد. او در سال ۱۸۷۵م كتابى در باره اسطورههاى اوستايى نگاشت. در سال ۱۸۷۷م به آموزش زبان فارسى پرداخت و بعدها ترجمه كاملى از زند اوستا با تفسير خود در سه جلد به چاپ رساند. در سال ۱۸۸۵م استاد كلژ دوفرانس گرديد و براى پژوهش به هندوستان (۱۸۸۶) گسيل شد تا ترانههاى بومى افغانها را گردآورى كند. وى پژوهشهايى هم در باره باورهاى اسلامى داشت. دارمستتر همچنين كتابى در باره خاستگاه شعر فارسى (۱۸۸۸) و كتابى نيز به نام پيغمبران اسرائيل (۱۸۹۲) نگاشته است.
