نيازمند تحقيق بيشترند. من اين دوره را از نظر زمان و مكان و نمونه اى عملى, محدود كردم. از نظر زمان, به قرن پنجم هجرى, و از نظر مكان, به قرطبه, پايتخت علمى اندلس, و از نظر نمونه, به شيخ ابو محمد عبدالرحمان بن عَتّاب بن محسن ـ كه رحمت خدا بر او باد ـ. ^۱

چرا قرن پنجم؟

روشن است كه با ورود گروهى از صحابيان و تابعيان در دوران فتوحات اسلامى به سرزمين اندلس, غرب اسلامى با احاديث رسول خدا آشنا شده بود. مَقَّرى در اين باره مى گويد:
از جمله صحابيانى كه در ميان فاتحان بودند, منيذر اسلمى يمانى بود. ^۲
ابن عبدالبر, در الاستيعاب, و ابن اثير در اُسدُ الغابة نيز همين مطلب را يادآور شده اند. ^۳ ابن اثير, روايت او از رسول خدا را نيز ذكر كرده است.
مَقَّرى در ادامه سخن خود, گروهى از تابعيان را نيز نام مى برد, مانند: موسى بن نصير فاتح, حسين بن عبداللّه بن حنش صنعانى ـ كه به گفته او همان كسى است كه جهت قبله و محراب مسجد قرطبه را رسم كرد ـ, ابو عبداللّه بن رباح لخمى, ابو عبداللّه بن عبدالرحمان بن يزيد معافرى وحياة بن رجاء تميمى را ذكر كرده است.
ناصرى نيز در الاستقصاء, بابى را به اين موضوعْ اختصاص داده و عنوان آن باب را «صحابيانى كه به مغرب در آمدند» گذارده است. سپس اسامى آنان را براساس حروف الفبا, مرتّب كرده و گروهى از آنها را نام برده است. ^۴
از طريق اين صحابيان و تابعيان, مغرب اسلامى با احاديث نبوى آشنا شد و پس از آن كه مردمْ گروه گروه به اسلام گرويدند, آن احاديث در مناطق غرب اسلامى منتشر شد.