بيان كننده اين مطلب است كه در عصر موحّدان, رجعتى به معارف نقلى مشاهده مى شود و به اندازه اى به نقليّاتْ توجه مى شد كه بار ديگر, گسستى در تاريخ علوم حديث پديد آمد و پُر شدن آن, نيازمند تلاش عالمانى ديگر بود.

چرا قرطبه؟

چند دليل براى برگزيدن سير علوم حديث در شهر قرطبه توسط نويسنده مى توان برشمرد:
1. نهال مكتب حديث اندلس, به دست عالمان قرطبه نشانده شد و اين نهال, در همين شهر, ريشه دواند و شاخه داد.
2. در خلال قرن پنجم هجرى در اين سرزمين, تحوّلات سياسى و اجتماعى اى كه بدانها اشاره شد, به وقوع پيوست.
3. قرطبه, مركز علمى اى بود كه در آن, مجالس علمْ رونق داشتند و عالمان بزرگى را در دامان خويش پرورده بود.
4. پژوهشى كه تبيين كننده نهضت نوپاى حديثى در اندلس باشد, بالضروره, منعكس كننده فعّاليت هاى مراكز فرعى اين نهضت نيز خواهد بود; مراكزى كه بدون آگاهى از چند و چون كانون آنها يعنى قرطبه, شناختشان ميسور نيست; چنان كه در خلال بحث از مهاجرت محدّثان در عصر بروز فتنه, آشكار خواهد شد.

چرا ابن عَتّاب؟

امّا در خصوص علّت پرداختن به شخصيتى چون ابن عَتّاب, بايد گفت: از آن جا كه او بيشتر سال هاى قرن پنجم (حدود هفتاد سال) را در قرطبه مى زيست. از سوى ديگر, شخصيتى است كه از قرار معلوم, تا كنون درباره او هيچ پژوهشى انجام نگرفته است. علاوه بر اينها شكّى نيست كه آنچه از وى روايت شده, بازگو كننده آثارى است كه در شرق و اندلس, به رشته تحرير درآمده اند و در خلال اين دوره, در قرطبه رواج داشته اند. حوزه هاى درس او آشكار كننده اين نكته است كه او چه ميزان از وقايع سياسى و اجتماعى, متأثّر بوده است و تأليفاتش, ويژگى هاى روند تأليف در اين دوران را روشن مى سازند. نيز