پژوهشهاي حديثي در قرطبه در قرن پنجم هجری - صفحه 197

مكان هاى درسى و موقعيت سياسى و اجتماعى اين مراكز, بحث كرده است.
يكى از مراكز مهم براى تحصيل علوم حديث در قرطبه, مساجد بودند كه مسجد جامع, نقش كليدى و اصلى را ايفا مى نمود. البته از مساجد ديگر نيز در كتب تاريخ, نام برده شده است, مانند: مسجد متعه (كه در آن, محافل حديثى برگزار مى شد), مسجد شريح, مسجد فائق, مسجد مسرور, مسجد نخيله, مسجد جامع زاهره, مسجد بنى طوريل.
علاوه بر مساجد, مكان هاى ديگرى از قبيل مغازه ها و منازل شخصى هم اين مهم را برعهده داشتند.
وى سپس راه هاى يادگيرى حديث را از قول قاضى عياض بيان مى كند كه عبارت اند از:
1. شنيدن, 2. قرائت (خواندن), 3. اجازه نقل, 4. نامه نگارى و مكاتبه, 5. مناظره.
در فصل چهارم, نويسنده از تمايل طبيعى عموم مردم قرطبه به كتاب, و خصوصاً توجه آنها به حديث و تأليفات حديثى در اين دوران, سخن گفته است; زيرا با آگاهى از اين تمايلات, كتاب هاى حديثى رايج در آن دوران كه به دست عالمان مشرق و اندلس به رشته تحرير در آمده اند, بهتر شناخته مى شوند و اين نكته, خود, بازگو كننده وضعيت حاكم بر علوم حديث در آن عصر نيز هست. همچنين در اين فصل, به معرّفى كتاب هاى حديثى اى پرداخته كه در اين دوران, توسط محدّثان قرطبه تأليف شده اند. اين مطلب, اهتمام عالمان اندلس را به علوم حديث از نظر روايت و درايت, روشن تر مى كند.
انگيزه اين اهتمام را مى توان در چند مطلب, خلاصه كرد:
الف. اشتياق فراوان نسبت به تأليف كتب حديثى. گرچه در زمان آشوب هاى داخلى و خارجى, افكار عمومى مردم و بزرگان اندلس, متشتّت و مضطرب بود; لكن عشق به كتاب و كتاب خانه, در دل اندلسيانْ ريشه دوانده بود. به همين دليل, هنگامى كه فتنه ها فروكش كرد, دوباره آتش اين عشق, شعله ور شد و بزرگان و علما سعى و همّت خود را در جمع آورى كتاب هاى حديثى به كار گرفتند و به تأليف كتاب هاى بيشترى پرداختند.

صفحه از 199