دیدار خدا با دل
پرسش :
مقصود از ديدار خداوند متعال به وسيله قلب که در احادیث آمده، چيست؟ و آيا نمى توان گفت كه به همان دليل كه ديدن خدا از راه چشم ، غير ممكن است ، از راه قلب هم ديدار او ممكن نيست؟
پاسخ :
ديدار خداوند متعال با ديده دل ، دو معنا دارد كه يكى ممتنع و ديگرى ممكن است :
۱ . احاطه قلب به خدا
معناى نخست ديدار قلبى ، اين است كه قلب انسان به ذات مقدّس حضرت حق عز و جلاحاطه پيدا كند و او را با ديده دل ، ادراك نمايد. اين نوع ديدار قلبى در مورد خداوند متعال ، همچون ديدار حسّى محال است ؛ زيرا محدود ، نمى تواند بر نامحدود احاطه پيدا كند و در اين زمينه ، تفاوتى ميان ديده قلب و ديده حس نيست ، چنان كه امام على عليه السلاممى فرمايد :
لا تُحيطُ بِهِ الأَبصارُ وَالقُلوبُ .[۱]ديده ها و دل ها به او احاطه نمى يابند.
نيز ايشان فرموده است :
عَظُمَ أن تَثبُتَ رُبوبِيَّتُهُ بِإِحاطَةِ قَلبٍ أو بَصَرٍ .[۲][ خداوند متعال] بزرگ تر از آن است كه ربوبيتش به فهم و احاطه دل و ديده ثابت شود.
۲ . معرفت شهودى خدا
ديگر معناى ديدار قلبى ، عبارت است از نوعى تجربه درونى كه با كشف حجاب هاى ظلمانى و نورانى و تجلّى انوار جلال و جمال حضرت حق ، براى سالك حاصل مى شود كه معرفت شهودى ناميده مى شود و هر گونه توضيحى در اين زمينه براى كسانى كه قلبشان محجوب است ، همانندِ تعريف زيبايى براى نابيناست .
آنان كه توفيق اين ديدار را داشته و به معرفت شهودىِ حضرت حق دست يافته اند ، با جملاتى مانند «تجلّى خدا بر دل» ، «ديدنِ انوار عظمت الهى» ، و «اتّصال به معدن عظمت» ، دورنمايى از احساس درونى خود را براى ديگران بيان كرده اند ؛ ولى حقيقت اين است كه مفهوم واقعى اين جملات نيز براى دل هاى محجوب ، غير قابل درك است.
[۱]ر . ك : ص ۵۲۸ ح ۳۸۰۳ .
[۲]ر . ك : ص ۵۲۷ ح ۳۸۰۲ .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت