اعتراضات تند، و گاه بي‌ادبانه پاره‌اي از اصحاب را گزارش نموده‌اند؛ ۱ بدون آن‌که هيچ‌گونه ممانعت قبلي يا برخورد بعدي از جانب رسول الله صلّي الله عليه و آله با اين افراد صورت گرفته باشد، و همين بزرگواري پيامبر اکرم اين افراد معترض را آن‌چنان دچار شرمندگي مي‌کند که به گفته پاره‌اي از ايشان تا مدّت‌ها مترصّد تلافي اين تندي و جبران اين بي‌ادبي خود بوده‌اند.
در داستان جنگ حنين و نحوه تقسيم غنايم آن جنگ ـ که پيامبر طبق دستور خداوند بيشتر غنايم را به سران قبايل اختصاص دادند و به مؤلفة قلوبهم شهرت يافت و به انصار مدينه غنيمتي تعلّق نگرفت ـ خرده‌گيري‌ها نسبت به اين عمل پيامبر منحصر به اعتراض مؤدّبانه انصار نبود، بلکه برخي از مسلمانان با لحن عاري از ادب به آن پيشواي معصوم با تندي اعتراض نمودند:
در آن روز، مردى از بنى تميم به نام ذوالخويصره به نزد رسول خدا صلّي الله عليه و آله آمده، گفت: يا محمّد، من امروز تقسيم تو را ديدم.
رسول خدا صلّي الله عليه و آله فرمود: خوب، چگونه ديدى؟
گفت: عدالت را مراعات نكردى!
رسول خدا فرمود: واى بر تو! اگر عدل و داد در نزد من نباشد، نزد چه كسى خواهد بود؟
عمر بن خطاب برخاسته، گفت: يا رسول الله، او را نكشم؟
فرمود: نه. او را واگذار. ۲
7. برخورد قاطعانه با تخلفات عمّال حکومت، و تسامح با مردم خطاکار نادم
بسياري از حکام در برابر خطاي رعايا سختگير هستند؛ در حالي که نسبت به خطاي عمّال حکومت خود با اغماض برخورد مي‌کنند. نزديکي به زمامدار و ورود به محدوده قدرت، آن‌چنان مصونيّتي براي اشخاص فراهم مي‌کند که اغلب افراد حاضرند به هر قيمتي خود را به اين جرگه پولادين وارد نمايند. در تمامي حکومت‌ها، همين که کسي مورد عنايت ويژه نظام قدرت واقع شود، ديگر با خاطري آسوده مي‌تواند به هر عملي دست بزند و مطمئن باشد که در برابر جرايم و جناياتي که مرتکب مي‌شود، مؤاخذه سنگيني در انتظار او نخواهد بود؛ اما اخلاق سياسي پيامبر اکرم صلّي الله عليه و آله دقيقاً نقطه مقابل اين مشي جاري است. آن حضرت در موارد اشتباهات رعايا اغماض بيشتري به خرج مي‌دادند، ولي خود را در مورد خطاهاي عمّال حکومت مسئول دانسته، آنان را مورد مؤاخذه شديدتر قرار مي‌دادند.
نمونه‌اي از خطاهاي عمّال حکومت ـ که با برخورد شديدي از جانب رسول اکرم مواجه شد ـ ماجراي گروه هشت نفره‌اي است که به سرکردگي عبد الله بن جحش، به طور محرمانه براي جمع آوري اطلاعاتي از تحرّکات مشرکان مکه فرستاده شده بودند ۳ . مسلم است كه اين هشت نفر افراد مورد اعتماد پيامبر بوده‌اند که براي چنين مأموريّتي ويژه برگزيده شده بودند. در اين ماجرا، فرستادگان مورد اعتماد پيامبر
1.السيرة النبويّة، ج۳، ص۳۳۱؛ زندگاني محمّد، ج۲، ص۲۱۵؛ المغازي، ج ۲، ص۶۰۶ ـ ۶۰۷؛ بحارالأنوار، ج۲۰، ص۳۳۴ ـ ۳۳۵ .
2.السيرة النبويّة، ج۴، ص۱۴۱ ـ ۱۴۳؛ زندگاني محمّد، ج۲، ص۳۱۷ ـ ۳۱۸؛ تاريخ يعقوبي، ج ۲، ص۶۳؛ المغازي، ج ۳، ص۹۵۶ ـ ۹۵۷ .
3.السيرة النبويّة، ج۲، ص۲۵۳؛ زندگاني محمّد، ج۱، ص۳۹۷ ـ ۴۰۰؛ المغازي، ج ۱، ص۱۳ ـ ۱۶ .
