نوشتههاي مشكوك و غير معتبر شناخته ميشوند كه تعداد بسياري از آنها از بين رفته و تعدادي از آنها نيز هنوز باقي است. از ميان خاطرات رسولان يا اناجيل، توسط کليسا چهار نوشته به عنوان نوشتههاي معتبر قلمداد شد که همان اناجيل متي، مرقس، لوقا و يوحناست. مسيحيان خود ميگويند كه نام حدود پنجاه انجيل از اين نوع به دست ما رسيده است. با اين حال، تنها از بيست مورد از آنها اكنون اطلاعاتي در دسترس است كه انجيل عبرانيان، انجيل پطرس، انجيل مصريان، انجيل فيليپ، انجيل توما، انجيل يعقوب، انجيل نيكوداموس، انجيل دوازده حواري، انجيل يهودا و انجيل ماركيون از جمله آنهاست. ۱
کتب حديثي مسلمانان نيز مملو از نقل سخنان حضرت عيسي از زبان پيامبر گرامي اسلام و اهل بيت گرامي ايشان است که جمع آوري و تبويب آنها ميتواند منبع بسيار غني در ترويج آموزههاي ديني، بويژه اخلاق انساني باشد. گستردگي اين احاديث نشان از آن دارد که دانش پيامبر و ائمه فراتر از نوشتههاي رايج مسيحيان بوده و آنها از منبع غيبي الهام ميگرفتهاند.
در احاديث اسلامي، سخنان و کارهاي زيادي از حضرت عيسي حکايت شده است که بيشتر آنها از نوع اخلاقي است. ايجاد روح خدمت به همنوعان، همراه با تواضع و فروينت، از محوريترين آموزههايي است که از سخنان و اعمال حضرت عيسي ميآموزيم. کليني در کتاب شريف الکافي نقل کرده است که روزي حضرت عيسي حواريان خود را ندا در داد و به آنها گفت که او با آنها کاري دارد. حواريان با اشتياق آمدند تا ببينند که آن حضرت با آنها چه کاري داشته است که امتثال امر او کنند. در اين هنگام، حضرت عيسي(عليه السلام) برميخيزد و پاهاي آنها را ميشويد. آنها که از اين کار آن حضرت شگفت زده شده بودند، ميگويند: اي روح الله، ما بايد نسبت به شما چنين کاري ميکرديم. عيسي(عليه السلام) ميگويد:
فرد دانشمند سزاوارترين فرد به اظهار تواضع و فروينت نسبت به ديگران است. من به شما تواضع ميکنم و شما هم بدانيد که بعد از من بايد نسبت به مردم فروتن باشيد. بدانيد که چشمه حکمت با فروينت ميجوشد و نه با تکبّر؛ همان طور که گياه در خاک نرم دشتها ميرويد و نه بر سنگ سخت کوهها.۲
اين نمونه از کار حضرت عيسي(عليه السلام) درس بزرگي است به دانشمندان و رهبران ديني که به جاي آن که بزرگي خود را به رخ افراد بکشند، در برابر يکايک آنها فروتن باشند.
يکي از محورهاي سخنان عيسي(عليه السلام) ـ که در روايات و به خصوص در کتاب شريف الکافي بازتاب يافته ـ دربارة عالماني است که داراي آثار سوء در جامعه هستند. ۳ در حديثي از الکافي تواضع از مهمترين آموزههايي شمرده شد که در انجيل بر حضرت عيسي وحي شده است. در اين روايت، تأکيد شده که بهترين راه براي اظهار نعمتهاي الهي، تواضع است. معمولاً وقتي نعمتي به انسانها ميرسد، در آنها زمينه فخر فروشي و تکبر به وجود ميآورد و همچنين برخي چنين ميپندارند که تواضع در برابر انسانها به معناي کوچک شدن و خوارشدن است. از اين رو، در همين روايت از الکافي تأکيد شده که تواضع نه
1..َApocryphal New Testament p.۱-۲۲۴.
2.. ر.ک: الکافي، ج۱، ص۴۷.
3.. همان، ج۱، ص۶۲.