رعايت آداب غذا خوردن برای رسیدن به خداشناسی
پرسش :
رعايت آداب غذا خوردن چگونه در رسیدن به خداشناسی اثر دارد؟
پاسخ :
ياد خداوند عز و جل غذاى جان است . هر چه اين خوراكْ بيشتر به روح برسد ، نيروى روح ، بيشتر مى شود و صفا و نورانيت دل ، افزون تر مى گردد ؛ به عكسِ غذاهاى مادّى كه هر چه بيشتر انسان از آن مصرف كند ، براى جسم و جانش زيانبارتر است و اكتفا به قدر ضرور درخوردن ، سلامت جسم و جان انسان را تضمين مى كند .
درباره نقش خوردن در سير و سلوك و معرفت شناسى ، روايات اسلامى را به چهار دسته مى توان تقسيم كرد :
الف ـ غذاى حلال و نورانيت دل
دسته اوّل ، شامل رواياتى است كه تصريح مى كنند خوردنِ غذاى حلال ، موجب صفاى دل و نورانيت آن مى شود ؛ چنان كه از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است :
مَن أكَلَ مِنَ الحَلالِ صَفا قَلبُهُ ورَقَّ .[۱]
هر كه از حلال بخورد ، دلش صفا مى يابد و نازك مى شود .
مَن أكَلَ الحَلالَ أربَعينَ يَوما، نَوَّرَ اللّهُ قَلبَهُ، و أَجرى يَنابيعَ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ .[۲]
هر كس چهل روز [غذاى] حلال بخورد ، خدا دلش را نورانى مى كند و چشمه هاى حكمت را ازقلبش بر زبانش جارى مى سازد .
ب ـ كم خوردن و نورانيت دل
دسته دوم ، رواياتى هستند كه كم خوردن و گرسنگى را مايه نورانى شدن دل ، معرّفى مى كنند ؛ مانند آنچه از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده است :
إذا أقَلَّ الرَّجُلُ الطُّعمَ مُلِئَ جَوفُهُ نورا .[۳]
چون انسان از خوراكش بكاهد ، درونش پُر از نور مى شود.
نورُ الحِكمَةِ الجوعُ .[۴]
نور حكمت ، [در] گرسنگى است.
ج ـ نقش روزه دارى در معرفت شهودى
دسته سوم ، رواياتى است كه روزه دارى را سبب رسيدن انسان به درجه يقين مى شناسانند ؛ مانند آنچه در حديث معراج آمده است :
الصَّومُ يورِثُ الحِكمَةَ ، وَ الحِكمَةُ تورِثُ المَعرِفَةَ ، وَ المَعرِفَةُ تورِثُ اليَقينَ .[۵]
روزه ، حكمت مى آورد و حكمت ، معرفت مى آورد و معرفت ، يقين.
شايان گفتن است كه يقين ، بالاترين مرتبه ايمان ، و همان معرفت شهودى است .
د ـ انگيزه الهى در خوردن و نورانيت دل
دسته چهارم از روايات ، به داشتنِ انگيزه الهى در همه كارها ، از جمله خوردن ، توصيه مى كنند ؛ مانند آنچه از پيامبر خدا نقل شده است كه در توصيه به ابو ذر فرمود :
يا أَبا ذَرٍّ! لِيَكُن لَكَ فى كُلِّ شَى ءٍ نِيَّةٌ صالِحَةٌ ، حَتَّى فِى النَّومِ وَ الأَكلِ .[۶]
اى ابو ذر! بايد در هر چيزى ، نيّت نيكو داشته باشى ، حتّى در خوابيدن و خوردن.
اخلاص در همه كارها ، موجب نورانى شدن ديده بصيرت است ؛ چنان كه از امام على عليه السلام روايت شده :
عِندَ تَحَقُّقِ الإِخلاصِ تَستَنيرُ البَصائِرُ .[۷]
به گاه حصول اخلاص ، ديده ها نورانى مى شوند.
هر گاه چنين مرتبه اى از اخلاص ، چهل روز تداوم يابد ، دل ، چنان نورانى مى گردد و به معارف حقيقى و ناب دست مى يابد كه چشمه هاى حكمت ، از زبان صاحب دل ، جارى مى شوند . پيامبر خدا در اين باره مى فرمايد :
ما أَخلَصَ عَبدٌ للّهِِ عز و جل أَربَعينَ صَباحا إِلّا جَرَت يَنابيعُ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ .[۸]
هيچ بنده اى ، چهل روز براى خدا اخلاص نورزيد ، مگر آن كه چشمه هاى حكمت ، از دلش بر زبانش سرازير شد .
و اگر سالك ، در اين چهل روز ، روزه دار باشد ، بى ترديدْ رسيدن به مقصد ، نزديك تر خواهد بود ، چنان كه از امام على عليه السلام روايت شده است :
مَن أخلَصَ للّهِِ أربَعينَ صَباحا ، يَأكُلُ الحَلالَ ، صائِما نهارَهُ ، قائِما لَيلَهُ ، أجرَى اللّهُ سُبحانَهُ يَنابيعَ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ .[۹]
هر كس چهل روز براى خدا اخلاص بورزد ، حلال بخورد و روزه بگيرد و شب زنده دارى كند ، خداوند سبحان ، چشمه هاى حكمت را از دلش بر زبانش جارى مى سازد .
[۱]. مجمع البحرين : ج ۱ ص ۴۴۷ .
[۲]. إحياء علوم الدين : ج ۲ ص ۱۳۴ ، المغنى عن حمل الأسفار : ج ۱ ص ۴۳۵ ح ۱۶۵۲ .
[۳]. الفردوس : ج ۱ ص ۲۹۰ ح ۱۱۳۸ . نيز ، ر . ك : المعجم الأوسط : ج ۵ ص ۲۲۹ ح ۵۱۶۵، تنبيه الخواطر : ج ۲ ص ۲۲۹، الدعوات : ص ۷۷ ح ۱۸۷ .
[۴]. تاريخ دمشق : ج ۱۹ ص ۴۴۷ ح ۴۵۴۶ ، كنز العمّال : ج ۱۵ ص ۸۷۵ ح ۴۳۴۷۹ ؛ مكارم الأخلاق : ج ۱ ص ۳۲۰ ح ۱۰۲۴ ، بحار الأنوار : ج ۶۶ ص ۳۳۱ ح ۷ .
[۵]بحار الأنوار : ج ۷۷ ص ۲۷ ح ۶ .
[۶]. مكارم الأخلاق : ج ۲ ص ۳۷۰ ح ۲۶۶۱ ، أعلام الدين : ص ۱۹۵ ، بحار الأنوار : ج ۷۷ ص ۸۲ ح ۳ .
[۷]. غرر الحكم : ح ۶۲۱۱ .
[۸]. ر . ك : عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۶۹ ح ۳۲۱ .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت