مستصعب (الفوائد الرجالية: ج 3 ص 249 ـ 277). پس اين مطلب، بيشتر بر مدح محمّد بن سنان دلالت دارد تا بر ذمّ او.
د) بررسي کذّاب بودن محمّد بن سنان
اوّلاً با نظر در کتب تراجم و رجال، مشخّص ميشود که محمّد بن سنان، همانند ابو الخطّاب و ابو سمينه و مانند اينها نيست و بر فرض ضعيف بودن، وي کذّاب مشهور نيست؛ چرا که فضل بن شاذان، خود از کساني است که فراوان از محمّد بن سنان نقل روايت ميکند. ابن داوود، در شرح حال محمّد بن علي، مکنّا به ابو سمينه، سخن فضل را چنين نقل ميکند: إنّ الکذّابين المشهورين أربعة: أبو الخطّاب و يونس بن ظبيان و يزيد الصائغ و أبو سمينة، و هو أشهرهم ، که محمّد بن سنان از آنها نيست. پس شايد اضافه کردن محمّد بن سنان در جمع اينها، يک دسيسه باشد (همان جا).
ثانياً اگر محمّد بن سنان، کذّابي مشهور بود؛ چرا اين همه بزرگان عدول و ثقه، از وي روايت کردهاند؟
خلاصه اين که هيچ يک از اين اتّهامات و نيز اقوال علما، باعث تضعيف محمّد بن سنان نميشود. مطالبي که در توثيق محمّد بن سنان خواهيم آورد، اين مطلب را بهتر نمايان ميسازد.
توثيق محمّد بن سنان
مطالبي را که در توثيق محمّد بن سنان بيان شده، ميتوان به چند صورت بيان کرد:
1. بيان علماي رجال و حديث
شيخ مفيد، درباره محمّد بن سنان، چنين نوشته است:
إنّه من خاصّة الکاظم( و ثقاته و أهل الورع و العلم و الفقه من شيعته، و ممّن روى النص على الرضا( (الارشاد: ص 305).
شيخ طوسي، در کتاب الغيبة، روايتي را نقل کرده که حاکي از توثيق و يا مدح محمّد بن سنان است:
و روي عن أبي طالب القمّي قال: دخلت علي أبي جعفر الثاني( في آخر عمره، فسمعته يقول: جزي الله صفوان بن يحيي و محمّد بن سنان و زکريا بن آدم و سعد بن سعد عنّي خيراً، فقد وفوا لي . إلي أن قال: و أما محمّد بن سنان، فإنه روي عن علي بن الحسين بن داوود، قال: سمعت أبا جعفر( يذکر محمّدَ بن سنان بخير، و يقول: رضي الله عنه برضائي عنه، فما خالفني و لا خالَف أبي قطُّ (الرسائل الرجالية: ج3 ص599 ( به نقل از الغيبة: ص 348 و 304).
علاّمه حلّي، از تضعيف وي برگشته (در خلاصه) و حکم به صحيح بودن وي داده است (در المختلف). علاّمه مجلسي و سيد نعمة الله جزايري نيز وي را از ياران خاص ائمه دانستهاند و سيد بن طاووس، از کساني که وي را ذم ميکنند، اظهار تعجّب کرده است (رجال الخاقاني: ص 157 ـ 168).