روايات تابعين انجام داده ام و اين زمانى است که از صحابه روايتى به دست نياورده باشم. و اين روش در طبقات پس از تابعيان نيز ادامه مى يابد(همان).
3. او در تفسير خود، با استفاده از روايات تفسيرى، به بيان معانى آيات پرداخته، و غالباً از ارائه سخن لغت شناسان، اختلاف قرائتها و حتى شأن نزول ها، خوددارى کرده است.
4. مؤلّف در اين کتاب، هيچگاه رأى تفسيرى خود و برداشت شخصى اش را ارائه نکرده است. به همين جهت تفسير او از ارائه فنون تفسيرى، همچون نقش سياق آيات در فهم مراد خداوند - جلّ و علا- که بيشتر در تفاسير متأخران رواج دارد، خالى است؛ اگرچه رأى تفسيرى او از احاديث انتخابى اش در ذيل آيات به دست مى آيد.
5. نويسنده، در ابتداى کتاب خويش، طريق خود را به بعض کتب تفسيرى پيشين، همچون تفاسير سعيد بن جبير، مُقاتل بن سليمان، ربيع بن انس و سُدّى بيان کرده است.
6. از ويژگى هاى تفسير ابن أبي حاتم، شمول آن نسبت به همه سوره هاى قرآن مجيد، و نه همه آيات آن است. بلکه در اين کتاب، هر آيه ايى که روايات تفسيرى مقبول براى آن يافته شده است، داراى تفسير است.
ج) اعتبار تفسير
استفاده دانشمندان بزرگ اهل سنّت در سده هاى بعد از کتاب ابن أبي حاتم، و نقل احاديث تفسيرى او در کتب خويش، نشان از وجود اين تفسير در دوره هاى مختلف و اهميت آن نزد مفسّران دارد. در اواخر قرن پنجم، بغوى ۱ در تفسير معالم التنزيل، از کتاب ابن أبي حاتم بهره برده و احاديث آن را نقل کرده است. ابن تيميه ۲ ، در مجموع الفتاوا به اين کتاب استناد مى کند.
ابن کثير ۳ در تفسير معروفش، و ابن حجر عسقلانى ۴ در کتاب هاى فتح البارى و تغليق التعليق، و شوکانى ۵ در فتح القدير از اين تفسير نام برده و روايات آن را مورد توجه قرار داده اند.
1.. حسين بن مسعود بغوى شافعى (۴۳۸ - ۵۱۶ هـ ق )، محدث و مفسر بزرگ اهل سنّت در مرو خراسان است. علاوه بر تفسير معالم التنزيل، شرح السنّه فى الحديث، التهذيب فى الفقه الشافعيه و الکفايه فى الفقه به زبان فارسى از آثار اوست. تفسير او خلاصه اى از تفسير ثعلبى است و به جهت داشتن نثرى روان و منسجم و خالى بودن از احاديث ضعيف، بسيار مورد توجه اهل سنّت است (تفسير و مفسران: ج ۲ ص ۱۹۴).
2.. أحمد بن تيميه، فقيه و متکلم معروف اهل سنّت (۶۶۱ - ۷۲۸ هـ ق)، داراى کتب زياد و عقايدى نزديک به ابن حنبل و ظاهريه، شهرت او در مخالفت با اعتقادات شيعيان است. کتاب منهاج السنة را در برابر منهاج الکرامة فى معرفة الامامة علامه حلى (۶۴۸ - ۷۲۶ ه ق ) نوشت.
3.. أبوالفداء اسماعيل بن عمرو بن کثير دمشقى (۷۷۴ هـ)، شافعى اشعرى، صاحب تفسير القرآن العظيم، از معروفترين تفاسير نقلى اهل سنّت است. البداية و النهاية فى التاريخ، از آثار معروف اوست ( تفسير و مفسّران: ج ۲ ص ۱۹۷).
4.. أحمد بن على بن حجر عسقلانى (۷۷۳ - ۸۵۲ هـ ق )، از معروفترين و دقيق ترين دانشمندان حديثى اهل سنّت است. شهرت او بيشتر با کتاب فتح البارى در شرح صحيح بخارى پيوند خورده است.
5.. محمد بن على شوکانى صنعانى (۱۱۷۳ - ۱۲۵۰هـ ق )، فقيه و محدّث معروف اهل سنّت، داراى کتابهاى متعددى است. فتح القدير و نيل الاوطار، از کتب مشهور او هستند.