و اگر پنبه خشك باشد ، هيچ مانعى براى سوختن نيست و اين قضاست و آن به انجام رساندن است ، يعنى سوختن و سوزاندن. و به اين ترتيب روشن مى شود كه در هر حادثى ، اسبابى بروز مى كند از جهت آمادگى سببش، و تمام آمادگى و تحقّق محل فعل و تحقّق پايان جزء، به سبب مشيّت، اراده، قدر و قضا كه همان به انجام رساندن و اجرا كردن كار است. ۱
استاد آشتيانى مى گويد:
معناى جمله «ابتداء الفعل» ، آن است كه فعل مترتّب بر مشيّت و ظهور آن ، وابسته است به تعلّق مشيّت، لقوله تعالى «إِذَآ أَرَادَ شَيْئا أَن يَقُولَ لَهُ كُن فَيَكُونُ» . ۲
2. عن أبى بصير قال: قلت لأبى عبد اللّه عليه السلام شاء و أراد و قدّر و قضى؟ قال : نعم، قلت و أحب؟ قال: لا ، قلت كيف شاء و أراد و قدّر و قضى ولم يحبّ؟ قال هكذا خرج إلينا. ۳
علّامه در ذيل اين روايت مى نويسد:
حبّ ، دو قسم است: حبّ تكوينى ، كه متعلّق به وجود شى ء مى شود از حيث وجودش؛ و حبّ تشريعى ، كه متعلّق به شى ء است از حيث خوبى و زيبايى كه هيچ گاه به قبيح، متعلّق نيست . و گويا نبود آمادگى ذهن سؤال كننده از فهم اين دو ، باعث شده كه امام عليه السلام از جواب دادن به سؤال ، روى گردانَد. ۴
استاد آشتيانى بيان مى كند :
برخى از مترجمانِ به اصلاح شارحان الكافى، غوطه ور در مسلك اعتزال مى شوند و به عنوان اين كه ما عدليه هستيم و ما را عدليه مى گويند (قدرت فهم روايات عالية المضامين را ندارند) ، با نقل وجوه و محتملات، صريحا تفويض را
1.الكافى، تعليقه: علّامه طباطبايى، ج ۱، ص ۱۵۰ .
2.نقدى برتهافت الفلاسفه غزالى ، ص ۲۰۶.
3.الكافى ، ج ۱، ص ۱۵۰ (ابو بصير مى گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: خواسته، اراده نموده ، تقدير كرده، و مجرى ساخته؟ فرمود: «آرى» . گفتم : و دوست هم داشته؟ فرمود: «نه» . گفتم : چه طور خواسته، اراده كرده، تقدير كرده، مجرى ساخته، و دوست نداشته؟ فرمود: «همچنين به ما دستور رسيده است» ).
4.الكافى ، تعليقه: علّامه طباطبايى، ج ۱ ، ص ۱۵۰ .
