من كان عاقلاً كان له دينٌ ، ومن كان له دينٌ دخل الجنة .۱
ضرورت ديگر عقل ، در ارتباط مستقيم با اجر و پاداش ، معنا پيدا مى كند ، آن جا امام صادق عليه السلام مى فرمايد :
پاداش ، به اندازه عقل است . ۲
سؤالى كه در نگاه اوّل به اين حديث ، به ذهن متبادر مى شود ، اين است كه آيا با عدالت الهى ، سازگار است كه خداوند ، پاداش اين گونه بندگان را چنين تنظيم كند ؟ حتّى مى توان پرسيد كه شايد عبادت اين بنده ، در برابر چنين خداى ذهنى اى ، استحقاق پاداش بيشترى را داشته باشد ؟ و چه بسا با فراهم شدن شناخت صحيح از خداوند ، عبادت وى بيشتر مى گشت و توان بيشترى را در طاعت او صرف مى كرد؟!
اگر ما عبادت ياد شده در اين روايات را به عنوان «عمل صالح» بپذيريم ، بايد قبول كنيم كه اين عمل صالح ، با شرط ايمان سالم و حقيقى ، از پاداش متناسب با خود ، بهره مند مى گردد .
همان طور كه مى بينيد ، سؤال اصلى ، بر سر «پاداش» است و روشن شدن اين مفهوم و معيارهاى آن ، در حلّ اين پرسش ، مؤثّر است .
با نگاهى به آيات قرآن كريم و يارى جستن از آن براى رفع اين سؤال ، اساسى ترين معيار پاداش ، ايمان و عمل صالح ، معرّفى مى گردد كه در ذيل به نمونه هايى از آن اشاره مى شود :
«وَأَمَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ» . ۳
1.همان ، ح ۶ .
2.سليمان ديلمى مى گويد : به امام صادق عليه السلام عرض كردم : فلانى ، در عبادت و ديانت و فضيلت چنين و چنان است . فرمود : «عقلش چگونه است؟» . گفتم : نمى دانم . فرمود : «پاداش به اندازه عقل است» (همان ، ح ۸) .
3.سوره آل عمران ، آيه ۵۷ .
