راويان مشترك و مشتركات « الكافي » - صفحه 239

يا مثلاً عنوان ابن سنان ، بين عبد اللّه بن سنان و محمّد بن سنان مشترك است و صدها بار در اسانيد روايات كتب اربعه تكرار شده است . آية الله خوئى مى نويسد :
ابن سنان ، قد يطلق على عبد اللّه بن سنان و قد يطلق على محمّد بن سنان ، و التمييز بينهما إنّما يكون بملاحظة الطبقة ، فما كان فى هذه الروايات عن الباقر أو عن الصادق ، أو من كان فى طبقتهما ، فالمراد به عبداللّه بن سنان ، كما انّ ما كان فيها عن ابى الحسن الرضا عليه السلام و من بعده فهو محمّد بن سنان . وما كان عن ابى الحسن موسى عليه السلام ومن فى طبقته ، فهو مشترك فيه . ۱

ح . توجّه به مشايخ و تلاميذ راوى

يكى ديگر از شيوه هاى مناسب براى تمييز مشتركات و راويان همنام ، توجّه به شاگردان و اساتيد (راوى و مروى عنه) است .
در دو كتاب بسيار ارزشمند هداية المحدّثين و جامع الرواة ، شاهد به كارگيرى وسيعِ اين شيوه در جداسازى عناوين مشترك هستيم . با اين تفاوت كه مرحوم كاظمى ، در هداية المحدّثين تلاش مى كند كه باكمك راويان (شاگردان) ، فرد مشترك را از مشابه هاى اسمى او تمييز دهد ؛ ولى محقّق اردبيلى ، سعى مى كند تا نه فقط به قرينه راوى (شاگرد) ، بلكه به قرينه مروى عنه (استاد) ، ميان مشتركات ، تمييز دهد و به جداسازى راويان همنام بپردازد . لذا در هر عنوان ، تلاش مى كند به ضبط تمام اساتيد و تلاميذ راوى بپردازد تا با تكيه بر هر دو قرينه ، بتواند راوى مشترك را شناسايى نمايد .
مثلاً مرحوم كاظمى در عنوان ابان ، مى نويسد :
المشترك بين جماعة ، منهم الثقة و غيره ، و يمكن استعلاهم : أنّه أبان بن تغلب برواية محمّد بن المنذر بن سعيد بن أبى الجهم ، ورواية بن خفقة عنه ، و رواية على بن رئاب ـ بالهمزة ـ و رواية أبى على ، صاحب الكلل و رواية رفاعة بن موسى ، و جميل بن دراج و... عنه . و أنّه ابن عثمان الناووسى المجمع على تصحيح ما يصحّ

1.همان ، ج ۲۲ ، ص ۱۹۰ ـ ۱۹۱ .

صفحه از 256