و محمّد بن الحسن ، هذا هو الصفار بقرينة روايته عن ابراهيم بن هاشم و الهندى و محمّد بن عيسى . ۱
گفتنى است كه مرحوم اردبيلى بعد از شناسايى راوى مشترك ، اساتيد او را در ذيل عنوان مشخص شده ، ذكر مى نمايد .
مثلاً عنوان احمد بن محمّد ، بين ده ها نفر مشترك است و صدها بار در اسانيد روايات كتب اربعه ، قرار گرفته است . ايشان با استفاده از شيوه گردآورى راوى و مروى عنه (مشايخ و تلاميذ) مشخص نموده است كه مراد از احمد بن محمّد در اين اسانيد ، احمد بن محمّد بن عيسى است و همه اساتيد را ذيل عنوان احمد بن محمّد بن عيسى ، آورده است . در اسانيد ديگر كه عنوان احمد بن محمّد بن خالد برقى است ، همه اساتيد را ذيل همان عنوان (احمد بن محمّد بن خالد برقى) ذكر نموده است .
ناگفته نمانَد كه راه حل مرحوم كاظمى و اردبيلى در تمييز مشتركات ، نمى تواند به عنوان يك راه حل قطعى ، تلقّى گردد ؛ چرا كه غالباً به محدود كردن دامنه ترديد منجر مى شود ، نه رفع آن ، مانند بسيارى از روات همنامى كه در يك عصر مى زيسته و به اصطلاح «هم طبقه» هستند. بدين جهت ، اين روش ، مورد نقد علّامه تسترى قرار گرفته است ۲ .
ط.تتبّع در كتب حديثى
يكى از روش هاى شناسايى راوى مشترك ، جستجو در كتب روايى و فقهى است كه امروزه با استفاده از رايانه ، بسيار آسان خواهد بود.
مثلاً اگر در سند روايتى ، عنوانِ محمّد بن الحسن به نحو اطلاق و بدون هيچ
1.جامع الرواة ، ج ۱ ، ص ۶۶ .
2.ر .ك : قاموس الرجال ، ج ۱ ، ص ۱۷ .
