مسائل محمّد بن مسلم در « الكافي » كليني - صفحه 55

يك . على بن ابراهيم بن هاشم قمى : راوىِ كتاب پدرش

على بن ابراهيم ، همگىِ اين روايات را از پدرش ابراهيم بن هاشم نقل مى كند . پس پيداست كه مهم ترين منبع ۱ على بن ابراهيم در نقل روايات «مسائل» ، پدرش ابراهيم بن هاشم قمى ۲ بوده است . ابراهيم بن هاشم ، خود ، اين 43 روايت را از حدّاقل شش تنْ روايت مى كند ۳ و اين ، نشان دهنده آن است كه وى راوىِ يك كتاب خاص نيست ؛ بلكه او يا راوى چند كتاب است كه روايات «مسائل» محمّد بن مسلم در آنها بوده ، يا او خود ، گردآورنده اين احاديث نيز بوده و اين روايات را از راويان / مؤلّفان ديگر برگرفته و در كتابى از خود درج كرده است . وى بيشتر اين روايات را از حمّاد بن عيسى روايت مى كند . ۴

دو . محمّد بن يحيى قمى : راوىِ كتابِ احمد بن محمّد برقى

محمّد بن يحيى از 28 روايت، 21روايت را از احمد بن محمّد [بن خالد برقى]، ۵

1.بدين جهت ، ابراهيم بن هاشم را «مهم ترين منبع» ـ و نه «تنها منبع» ـ فرزندش در نقل روايات «مسائل» تلقّى كرده ايم كه ظاهراً فرزند وى ، تعدادى از روايات «مسائل» را همراه با جمعى ديگر ، از احمد بن محمّد بن عيسى روايت كرده است (ر .ك : دو پانوشت پيشين) .

2.درباره او ، ر .ك : فهرست أسماء مصنّفى الشيعة ، ص ۱۶ ؛ الفهرست ، ص ۳۵ ـ ۳۶ .

3.بدين ترتيب : حمّاد بن عيسى (۹ ، ۱۳ ، ۱۴ ، ۱۵ ، ۲۰ ، ۲۳ ، ۲۸ ، ۲۹ ، ۳۳ ، ۳۴ ، ۳۵ ، ۳۶ ، ۳۹ ، ۴۱ ، ۴۳ ، ۴۴ ، ۴۹ ، ۶۰ ، ۶۶ ، ۶۹ ، ۷۱ ، ۷۵ ، ۷۸ ، ۷۹ ، ۸۷ و ۹۳) ، ابن ابى عمير (۵ ، ۳۱ ، ۴۵ ، ۵۸ ، ۶۲ [كه در سند آن «ابن ابى عمير» به «ابن ابى نصر» تصحيف شده است ؛ مقايسه كنيد با روايت ۵۸] ، ۶۵ ، ۶۷ و ۷۰) ، حسن بن محبوب (۷۶ ، ۸۰ ، ۸۳ و ۸۶) ، حسين بن سعيد (۱۹) ، احمد بن محمّد بن ابى نصر [بزنطى] (۳۸ [كه در سند آن «عن» به «و» تصحيف شده است] و ۵۳) ، محمّد بن جعفر (۸۵) و بعض الأصحاب (۹۱) .

4.ر .ك : پس از اين .

5.درباره او ، ر .ك : فهرست أسماء مصنّفى الشيعة ، ص ۷۶ ـ ۷۷ ؛ الفهرست ، ص ۶۲ ـ ۶۴ ؛ «برقى ، ابو جعفر» ، ص ۱۵۸ ـ ۱۶۰ . درباره پدر و خاندان وى ، ر .ك : «برقى ، ابو عبد اللّه » ، ص ۱۶۰ ـ ۱۶۲ ؛ «ميراث فرهنگى شيعه در تاريخ محلّى و جغرافيا» ، ص ۳ ـ ۷ .

صفحه از 76