مسائل محمّد بن مسلم در « الكافي » كليني - صفحه 58

سه روايتِ «مسائل» ۱ را از حمّاد بن عيسى نقل كرده است . همچنين كلينى ، آغاز سند برخى از روايات «مسائل» را حذف كرده و سلسله سند را از حمّاد آغاز مى كند ، ۲ و گاه به چند طريق از حمّاد نقل مى كند . ۳ همه اينها مى تواند گواه آن باشد كه اين روايات ، ريشه در منبعى مكتوب از حمّاد دارند و از كتابى از حمّاد برگرفته شده اند .
حمّاد ، جز سه روايت ، ۴ همگى اين روايات را از حريز بن عبد اللّه روايت مى كند و اين با گفته نجاشى مطابقت دارد كه درباره «كتاب الزكاة» حمّاد مى نويسد : «بيشتر آن از حريز است و اندكى از راويان [ديگر]» . ۵
بدين ترتيب مى توان رواياتى كه حمّاد از حريز نقل كرده را نيز در اصل ، متعلّق به «كتاب» حريز دانست ، بويژه روايت هاى 22، 24 و 26 كه تنها رواياتى است كه احمد بن محمّد بن عيسى از حمّاد (و حمّاد از حريز) روايت نموده و در باب مسائلِ «صلاة» است ، و مى دانيم حمّاد و حريز ـ هر دو ـ كتابى در اين باره داشته اند كه بيشتر روايات اين كتاب حمّاد، برگرفته از حريز بوده است. ۶

دو . حسن بن محبوب ۷

كلينى ، همچنين ، از طريق على بن ابراهيم ، پنج روايتِ «مسائل» ۸ و از طريق محمّد بن يحيى ، نُه روايتِ «مسائل» ۹ را از حسن بن محبوب نقل كرده ، كه در

1.بدين ترتيب : ۲۲ ، ۲۴ و ۲۶ .

2.ر . ك : روايات ۱۰ و ۱۱ .

3.بدين ترتيب : ۱۳ ، ۲۳ و ۸۷ .

4.بدين ترتيب : ۵۰ ، ۷۵ و ۸۷ . البتّه در سند روايت ۷۱ آمده است : «عن حمّاد عن الحلبى عن حريز» ، كه بايد آن را به «عن حمّاد بن عيسى عن حريز» تصحيح كرد .

5.فهرست أسماء مصنّفى الشيعة ، ص ۱۴۲ .

6.ر .ك : «درنگى در منابع مكتوب الايضاح» ، ص ۱۴۴ ـ ۱۴۵ .

7.درباره او ، ر .ك : الفهرست ، ص ۹۶ ـ ۹۷ .

8.بدين ترتيب : ۳۸ ، ۷۶ ، ۸۰ ، ۸۳ و ۸۶ .

9.بدين ترتيب : ۱۲ ، ۵۴ ، ۵۵ ، ۶۴ ، ۶۸ ، ۷۲ ، ۷۳ ، ۸۰ و ۸۹ .

صفحه از 76