شرح حديث "حلال محمّد حلال إلى يوم القيامة" - صفحه 591

حضرت كه مى فرمودند :
به درستى كه خالى نخواهد ماند ، مگر آنكه در آن امامى است از براى آنكه اگر زياد كنند مؤمنان چيزى را بر دين خدا ، ايشان را برگرداند و اگر كم نكنند چيزى را ، او تمام كند از براى ايشان ۱ .
تمام شد حديث شريف.
و تو مى دانى يقيناً كه در عصر ائمّه گذشته عليهم السلام به طور ظاهر ، شهر به شهر و ديار به ديار نمى گشتند كه هر جا مؤمنان زياد كرده اند ، ايشان را كم كنند و اگر كم كرده اند ، ايشان زياد كنند و بسا آنكه سال هاى دراز در حبس ظالمين بودند ، چنانكه حضرت موسى كاظم عليه السلام هفت سال و به روايتى سيزده سال در حبس بودند و شيعيان ايشان خبر نداشتند كه ايشان در كجا محبوسند .
و در حديثى كه ذكر شد فرمودند كه : «وجود امام در روى زمين از براى اين است كه اگر مؤمنان زياد كنند چيزى را ، او كم كند و اگر كم كردند ، او تمام كند» ، پس معلوم شد كه تصرّف ايشان در عالم غيب است و قلوب شيعيان ايشان در دست ايشان است و هدايت مى كنند آنها را و بازمى دارند از هر زياده و نقصانى ، چنانكه قلوب اولياى شيطان در دست اوست و آنها را گمراه مى كند و دليل بر اينكه ايشان مى دمند در دل هاى شيعيان خود هدايت را ، چنانكه وسواس خنّاس در سينه مريدهاى خود وسوسه مى كند ، در طرف مقابل حديثى است كه مى فرمايد : مامِن عبد أحبّنا ، و زاد في حبّنا ، و سئل عن مسألة إلّا و نقلنا في روحه جواباً لتلك المسألة۲ يعنى : نيست بنده اى كه دوست دارد ما را و زياد كند در دوستى ما و سؤال شود از مسأله ، مگر آنكه ما مى دهيم در دل او جوابى از براى آن مسأله و باز فرمود :إنّ لنا مع كُلّ وليّ اُذناً سامعة و لساناً ناطقاً۳ ؛

1.الكافي ، ج ۱ ، ص ۱۷۸ ، ح ۲ ؛ الغيبة نعمانى ، ص ۱۳۸ ، ح ۳ ؛ علل الشرايع ، ج ۱ ، ص ۱۹۹ ، ح ۲۳ ؛ و ص ۲۰۰ ، ح ۲۹ ؛ بصائر الدرجات ، ص ۳۳۱ ، ح ۲ ؛ و ص ۴۸۶ ، ح ۲۳ .

2.اين حديث را در مصدرى نيافتيم .

3.مشارق أنوار اليقين ، ص ۲۱۴ ؛ بحارالأنوار ، ج ۴۷ ، ص ۹۵ ، ح ۱۰۸ .

صفحه از 594