نشانه هاى خدا در آفرينش خورشيد و ماه
پرسش :
نشانه هاى خدا در آفرينش خورشيد و ماه چیست؟
پاسخ :
از نگاه قرآن كريم ، خورشيد و ماه ، دو دليل روشن ديگر بر خالق حكيم و تواناى جهان آفرينش اند . در اين كتاب آسمانى ، هفده بار به بيان هاى مختلف ، جامعه انسانى به تأمّل در اين دو پديده شگفت جهان آفرينش ، دعوت شده است .
عناوين [۱] درس هايى كه خورشيد و ماه در مسير خداشناسى ارائه مى نمايند ، عبارت است از :
يك . نظام خورشيد و ماه
خداى متعال مى فرمايد:
«وَ الشَّمْسُ تَجْرِى لِمُسْتقَرٍّ لَّهَـا ذَ لِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ * وَ الْقَمَرَ قَدَّرْنَـهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ* لاَ الشَّمْسُ يَنـبَغِى لَهَا أَن تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَ لاَ الَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَ كُلٌّ فِى فَلَكٍ يَسْبَحُونَ . [۲] و خورشيد ، به قرارگاه خود روان است. اين تقدير آن عزيز فرزانه است و براى ماه ، منزل هايى معيّن كرده ايم تا چون شاخه خشك و نازك خرما [شود و ]بازگردد. نه خورشيد را سزد كه به ماه رسد و نه شب كه بر روز ، پيشى گيرد و هر كدام در مدارى شناورند» .
دو . حركت خورشيد و ماه
هر چند «خورشيد» ، مركز منظومه شمسى و زمين بر گِرد آن در حركت است ؛ امّا خورشيد نيز ساكن نيست و داراى حركات وضعى ، به سوى شمال و به دور مركز كهكشان است . همچنين ، ماه داراى حركات انتقالى و وضعى به دور خورشيد و همراه با كاروان منظومه شمسى است .
آيات متعدّدى دلالت بر حركت منظّم خورشيد و ماه و دلالت آنها بر توحيد دارند . از جمله :
«وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِى لِأَجَلٍ مُّسَمًّى . [۳] و خورشيد و ماه را مسخّر كرد. هر يك تا مدّتى معيّن روان اند» .
سه . سجود خورشيد و ماه براى خداوند
مقصود از سجود خورشيد و ماه براى خداى متعال ، نهايت خضوع و فرمانبَرى تكوينىِ آنها از اوست ، به گونه اى كه در ظرف ميليون ها سال ، كم ترين كوتاهى اى در انجام وظيفه اى كه در نظام آفرينش به عهده آنها گذاشته ، ندارند و ذرّه اى از مدارى كه براى آنان تعيين شده ، تجاوز نمى كنند :
«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَن فِى السَّمَـوَ تِ وَ مَن فِى الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ . [۴] آيا نمى بينى كه همه آسمانيان و زمينيان و خورشيد و ماه براى خدا سجده مى كنند؟» .
چهار . تسخير خورشيد و ماه براى انسان
مهم ترين نكته قابل تأمّل در جهت خداشناسى در آفرينش خورشيد و ماه اين كه : خورشيد ، با حجمى معادل يك ميليون و ۳۹۱ هزار برابر حجم كره زمين [۵] و ماه با حجمى معادل يكْ چهل و نهم حجم كره زمين [۶] كه در برابر فرمان آفريدگار جهان ، ساجد و خاضع اند ، در نظام آفرينش ، مسخّر انسان و در خدمت زندگى او هستند . اين نكته در قرآن كريم ، مكرّر مورد تأكيد قرار دارد :
«وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دَائبَيْنِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الَّيْلَ وَ النَّهَارَ . [۷] و برايتان خورشيد و ماه را ، كه همواره روان اند ، و شب و روز را مسخّرتان كرد» .
امّا اين كه مسخّر بودن خورشيد و ماه براى انسان چه سودى دارد و به سخن ديگر ، پاسخ اين سؤال را كه نقش آنها در زندگى انسان چيست ، در بند ۵ و ۶ ملاحظه مى فرماييد .
پنج . نقش خورشيد در تأمين نور و زندگى
وجود حيات در كره زمين ، پيوندى ناگسستنى با نور خورشيد دارد . بنا بر اين ، آفرينش خورشيد و قرار دادن آن براى بهره مندى انسان ، در حقيقت ، مقدّمه آفرينش انسان و تداوم زندگى اوست :
«وَ جَعَلْنَا سِرَاجًا وَهَّاجًا . [۸] و ما چراغى تابان قرر داديم» .
روزى كه اين «سراج وهّاج» خاموش شود ، تاريكى و سرماى مرگ بار ، همه جاى زمين را فرا خواهد گرفت ، نه نسيمى خواهد ورزيد ، نه ابرى وجود خواهد داشت ، نه برف و بارانى ؛ چشمه ها خشك خواهد شد ، نهرها و آبشارها متوقّف مى گردند ، گياهى نمى رويد ، چيزى براى تغذيه وجود نخواهد داشت ، توده هاى عظيم يخ زمين را فرا خواهد گرفت و سرانجام ، چراغ زندگى خاموش خواهد شد .
افزون بر اين ، آنچه از منابع روشنايى و ذخاير معدنى كه هم اكنون در زمين وجود دارند (مانند : نفت ، زغال سنگ ، طلا و نقره) نيز در گروى نور خورشيد هستند .
شش : نقش خورشيد و ماه در شكل گيرى تقويم
اندازه گيرى زمان ، يكى از اركان اساسى زندگى بشر به شمار مى رود . خورشيد و ماه ، علاوه بر همه نقش هايى كه در زندگى انسان دارند ، دو وسيله محاسبه زمان و تاريخ نيز هستند ؛ دو ساعت دقيقى كه با همه حجم و وزن و حركات مختلف خود ، چنان منظّم و دقيق كار مى كنند كه در طى ميليون ها سال ، حتّى يك ثانيه و كمتر از آن ، جلو و يا عقب نرفته و نمى روند . آرى! اين نيز يكى ديگر از درس هاى خداشناسى است كه قرآن مى آموزد :
«فَالِقُ الاْءِصْبَاحِ وَجَعَلَ الَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَ لِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ . [۹] شكافنده صبح ، و شب را براى آرامش ، و خورشيد و ماه را وسيله سنجش قرار داد . اين اندازه گيرىِ شكست ناپذير داناست» .
[۱] تبيين و توضيح اين عناوين ، نيازمند مراجعه به كتاب هاى تخصّصى است كه علاقه مندان مى توانند به منابع مستقلى كه در اين زمينه نوشته شده ، مراجعه فرمايند .
[۳] رعد : آيه ۲ . نيز ، ر . ك : ابراهيم : آيه ۳۳ يس : آيه ۳۸ ـ ۴۰ ، زمر : آيه ۵ .
[۵] بنا بر اين ، حجم كره خورشيد ، يك ميليارد ميليارد و ۵۶۰ ميليون ميليارد و ۸۰۸ هزار و ۱۲۰ ميليارد كيلومتر مكعب است (جهان آفرينش : ص ۱۲۶) .
گفتنى است كه ظاهرا اين حجم كه منبع مذكور از كتاب جهان هاى دور (ص ۲۲۹) نقل شده ، تقريبى است. لذا برخى منابع ديگر ، حجم خورشيد را يك ميليون و سيصد هزار برابر حجم زمين و جرم آن را ۳۳۱ هزار برابر جرم زمين گفته اند (دائرة المعارف فارسى) .
[۶] جهان آفرينش : ص ۲۶۵ .
[۷] ابراهيم : آيه ۳۳. نيز ، ر . ك : رعد : آيه ۲ .
[۹] انعام : آيه ۹۶ . نيز ، ر . ك : الرحمن : آيه ۵ ، يونس : آيه ۵ .
بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت