نشانه هاى خدا در آفرينش زمين

زمين ، يكى ديگر از نشانه هاى روشن توحيد و خداشناسى است كه خداوند متعال نيز به آن ، سوگند خورده است :

  «وَالْأَرْضِ وَ مَا طَحَـاهَا . [۱] و سوگند به زمين و آن كه آن را گستراند»  .

 قرآن كريم ، بيش از هشتاد بار آفرينش و نظم و تدبير حاكم بر زمين را مورد توجّه قرار داده و پيروان خود را به دانش زمين شناسى به عنوان يكى از راه هاى خداشناسى ، دعوت كرده است .

 از نگاه قرآن و احاديث اسلامى ، درس هاى فراوان خداشناسى در آفرينش زمين وجود دارد كه ما در اين جا به شمارى از مهم ترين آنها اشاره مى كنيم :

يك . اندازه زمين

نخستين نشانه توحيد در مطالعه زمين ، اندازه آن است . اگر زمين به كوچكى ماه و قطر آن ، يكْ چهارمِ قُطر كنونى آن بود ، نيروى جاذبه آن براى نگاه داشتن آب ها و هوا بر روى آن كفايت نمى كرد و درجه حرارت به صورت كُشنده اى بالا مى رفت .

 به عكس ، اگر قُطر آن دو برابر قُطر كنونى مى بود ، سطح زمين ، چهار برابر سطح فعلى و نيروى جاذبه آن ، دو برابر مى شد و ارتفاع جو ، به شكل خطرناكى تقليل پيدا مى كرد و فشار هوا از يك كيلوگرم بر سانتى متر مربع ، به دو كيلو گرم بالا مى رفت و همه اين عوامل ، تأثير شديدى بر روى زندگى داشت . [۲]

 آرى ! اين آفريدگار حكيم جهان است كه در نظام آفرينش هر چيزى را با اندازه گيرى معيّنى كه فلسفه خلقت آن اقتضا دارد ، آفريده است :

  «إِنَّا كُلَّ شَىْ ءٍ خَلَقْنَـهُ بِقَدَرٍ . [۳] بى ترديد ، ما هر چيز را به اندازه آفريديم»  .

دو . معلَّق بودن زمين در فضا

درس ديگر در مطالعه زمين ، رها بودن آن در فضا و كنترل آن به وسيله پايه هاى نامرئى قوّه جاذبه است . قرآن ، اين امر اعجاب انگيز و تأمّل آفرين را يكى از نشانه هاى توانايى و تدبير آفريدگار حكيم جهان مى داند و تصريح مى كند كه :

  «وَ مِنْ ءَايَـتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاءُ وَ الْأَرْضُ بِأَمْرِهِ . [۴] و از نشانه هاى او آن است كه آسمان و زمين به امر او برپايند»  .

 اين آيه به روشنى دلالت دارد كه كُرات آسمانى و زمين بدون ستون و پايه و پيوند مادّى و محسوس و تنها به فرمان خداوند متعال ، در فضا استوارند ، [۵] و در آيه اى ديگر ، تأكيد شده كه تنها خداوند است كه بدون ستون ، آسمان ها و زمين را نگهبانى مى كند و مانع از سقوط آنها مى شود :

  «إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمَـوَ تِ وَ الْأَرْضَ أَن تَزُولاَ . [۶] خداوند ، آسمان ها و زمين را از سقوط ، نگاه داشته است»  .

 احاديث اسلامى نيز با الهام از اين آيات ، موضوع معلّق بودن زمين در فضا را به وضوح ، بيان كرده اند :

  بَسَطَ الأَرضَ عَلَى الهَواءِ بِغَيرِ أَركانٍ . [۷] زمين را بدون ستون ، بر هوا گسترانده است .  أقامَها بِغَيرِ قَوائِمَ ، وَ رَفَعَها بِغَيرِ دَعائِمَ . [۸] آن (زمين) را بدون پايه هايى برپا داشت و بدون ستون هايى بر افراشت .  أَقامَ الأَرضَ بِغَيرِ سَنَدٍ . [۹] زمين را بدون تكيه گاه برپا داشت .  اِستَقَرَّتِ الأَرَضونَ بِأَوتادِها فَوقَ الماءِ . [۱۰]زمين با ميخ هايش بر آب ، استقرار يافت .  نكته مهم و قابل توجّه ، چگونگى اجراى امر الهى در استوار ماندن كُرات آسمانى و زمين در فضا و نگهدارى آنها در مدار خويش است كه در دو آيه ديگر ، توضيح داده شده است :

  «اللَّهُ الَّذِى رَفَعَ السَّمَـوَ تِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا . [۱۱] خدايى كه آسمان ها را بدون ستونى كه ببينيد ، بر افراشت»  .

  «خَلَقَ السَّمَـوَ تِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا . [۱۲] خدايى كه آسمان ها را بدون ستونى كه ببينيد ، آفريد» .  

 اين آيات ، «اَمر» و «اِمساك» الهى در آيات قبلى را توضيح مى دهند كه جلوگيرى از سقوط آسمان ها و زمين به فرمان خدا و به وسيله پايه هاى نامرئى است كه در دانش امروز ، «قوّه جاذبه» ناميده مى شود . از اين رو ، وقتى يكى از اصحاب امام رضا عليه السلام به نام حسين بن خالد از ايشان درباره اين سخن خداوند متعال پرسيد كه :

  «وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْحُبُكِ . [۱۳] و سوگند به آسمان مشبّك»  .

 امام عليه السلام در پاسخ انگشتانش را در هم فرو برد و فرمود :

  هِىَ مَحبوكَةٌ إلَى الأرضِ .  آن (آسمان) ، در زمين فرو رفته است .  

 حسين بن خالد ، مجدّدا سؤال كرد : چگونه در زمين فرو رفته است ، در حالى كه خدا مى فرمايد:

  «رَفَعَ السَّمَـوَ تِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ؛  آسمان ها را بدون ستونى كه ببينيد ، برافراشت»  ؟

 امام رضا عليه السلام فرمود :

  سُبحانَ اللّهِ ! ألَيسَ اللّهُ يَقولُ :  «عَمَدٍ تَرَوْنَهَا»  ؟!  منزّه است خدا ! آيا خدا نمى فرمايد:  «بدون ستونى كه ببينيد»  ؟!  

 حسين پاسخ داد : چرا .

 امام عليه السلام فرمود :

  ثَمَّ عَمَدٌ وَلكِن لا تَرَونَها . [۱۴] آن جا ستون هست ؛ امّا شما نمى بينيد.

سه . آرامش زمين با چهارده حركت !

درس ديگر اين كه زمين با چهارده نوع حركت ، [۱۵] كاملاً آرام است ، به گونه اى كه گويا هيچ گونه حركتى ندارد . هنگامى به اهمّيت فوق العاده اين موضوع پى خواهيم برد كه بدانيم اين سفينه عظيم فضايى كه امروزه حدود شش ميليارد مسافر دارد ، در حركت وضعى با سرعتى معادل ۱۴۴۰ كيلومتر در ساعت ، و هفتاد هزار كيلومتر در حركت تبعى و ۱۰۷ هزار و ۲۸۰ كيلومتر در حركت انتقالى ، در فضا پرواز مى كند ؛ امّا با اين وصف ، كاملاً آرام است . قرآن كريم و احاديث اسلامى ، مكرّر بر اين درس خداشناسى تأكيد كرده و مردم را به تأمّل در آن ، فرا خوانده اند :

  «اللَّهُ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا . [۱۶] خدايى كه زمين را برايتان قرارگاه كرد»  .

  «أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَـدًا . [۱۷] آيا زمين را گهواره نكرديم؟»  .

چهار . معادن مورد نياز صنعت

معادن و فلزاتى كه آفريدگار جهان براى بهره بردارى انسان و تأمين نيازهاى او در دل زمين به وديعت نهاده است ، راهنماى ديگرى به خداشناسى است . وجود اين معادن ، يكى از اصلى ترين عوامل پيشرفت هنر ، علم و تمدّن بشر است. [۱۸]

 علاوه بر آنچه بدان اشارت رفت ، همه تدبيرهايى كه در نظام آفرينش جهت آماده سازى زمين براى زندگى انسان به كار رفته و برخى از آنها در ابواب ديگر اين مجموعه مورد بررسى قرار گرفته است ، آيات خداشناسىِ زمين نيز محسوب مى شوند .

ر . ك : موسوعة ميزان الحكمة : ج ۲ ص ۳۱۳ (الأرض) .