درنگی در تأويل روايات - صفحه 199

مسلمانان و رهبر شرافتمندان است. راوي گويد: سپس امام صادق عليه السلام به ابوبصير فرمود: اي ابومحمد، به خدا سوگند ولايت علي عليه السلام از زمين برنخاست، بلکه آن به طور شفاهي از آسمان آمد. ۱
او در توضيح اين حديث، پيش از هر چيز مي‌نويسد:
در اين حديث، اسراري نمادي است که فهم ضعيف ما به آنها راه نمي‌يابد.
او توضيحاتي در بيان معناي اين حديث ارائه نموده، ليکن آن را مراد و معناي قطعي نمي‌شمرد. از اين رو مي‌نويسد:
اگر درست و صحيح بيان نمودم از سوي خداست و اگر خطا کردم، از سوي من است و خدا ياريگر است.
تفسير و تأويل فيض در باره عبارت «إنّ ربَّک يصلّي....» چنين است:
يعني، آن اسم از اسماء پروردگار که تو را تربيت نموده است، در مقابل ذات مقدس الهي با تسبيح و تقديسي شايسته کرنش مي‌کند و مي‌گويد: اي محمد، چنان که من پروردگار توام، پرورگار ملائکه نيز هستم، ملائکه‌اي که برخي از آنها حامل وحي‌اند و نيز پروردگار روح، روحي که به اذن من تو را راهنمايي مي‌کند. و تو به اين دو مخلوق من در رسيدن به اين مقام نيازمند بودي. مقامي که آن دو هرگز به آن نرسيدند. شايسته است در پي فراتر از آن مباشي.
همچنين مي‌گويد:
اگر رحمت من بر غضبم پيشي نمي‌گرفت و اسماي جماليه بر اسماي جلاليه چيره نميشد، رسيدن به اين مقام براي تو ميسر نبود. هنگامي که پيامبر متوجه اين مطلب گشت، از اين که به جايگاهي که فراتر از اوست نزديک شده، عفو نمود. ۲
شيخ بهايي در نان و حلوا در تأويل حديثي كه مي‌فرمايد: «حبّ الوطن من الايمان»، وطن را تأويل به وطن آن سويي و ملكوتي انسان كرده است:


قم توجه شطر اقليم النعيمواذكر الاوطان و العهد القديم
گنج علم ما ظهر مع ما بطنگفت از ايمان بود حبّ الوطن
اين وطن مصر و عراق و شام نيستاين وطن‌ شهري است كان را نام‌ نيست
زآن كه از دنياست اين اوطان تماممدح دنيا كي كند خير الأنام
حبّ دنيا هست رأس هر خطااز خطا كي مي شود ايمان عطا

1.الوافي، ج ۳، ص ۷۱۴.

2.همان، ج ۳، ص ۷۱۶.

صفحه از 203