درنگی در تأويل روايات - صفحه 186

شيخ طوسي در باب «تطهير الثياب و غيرها من النجاسات»، رواياتي مبني بر لزوم تطهير لباسي که به بول صبي يا صبيه آلوده شده مي آورد و سپس روايت سِکوني را از امام جعفر صادق عليه السلام را که از قول علي عليه السلام مي فرمايد: «تطهير لباسي که به بول صبي آلوده گرديده، لازم نيست»، چنين معنا مي کند:
قال محمّد بن الحسن: ما تضمّن هذا الخبر، من أنّ «بول الصبي لا يغسل منه الثوب قبل أن يطعم»، معناه أنّه يکفي أن يصبّ عليه الماء، و إن لم يعصر، علي ما بينه الحلبي في روايته المتقدّمة. ۱
در باب «قبله و تشخيص آن»، رواياتي مي گويد که هرگاه تشخيص قبله ميسور نبود، به جهات أربع، نماز بخوانيد. ۲ و رواياتي به اجتهاد و تلاش براي يافتن قبله امر مي کند. ۳ مرحوم شيخ طوسي نماز خواندن به جهات أربع را در حال اختيار و تلاش جهت دستيابي به قبله را مربوط به حال اضطرار مي داند. ۴
در باب «ذکر سجده و رکوع»، ابتدا رواياتي دالّ بر مکفي‌بودن يک ذکر نقل مي کند ۵ وسپس احاديثي که گفتن سه ذکر را لازم دانسته، مي آورد. ۶
او تنافي موجود ميان اخبار را اين گونه برطرف کرده است: مکفي بودن يک ذکر در حال اضطرار است و اما در حال اختيار، بايد سه ذکر گفته شود. ۷
همچنين، مجلسي اول در چند مورد، براي حل تعارض در احاديث متعارض به تأويل روي آورده است. در ذيل به ذكر نمونه‌هايي مي‌پردازيم: ۸
از امام موسي كاظم عليه السلام منقول است که فرمود:
چون پدرم در حال احتضار بودند، گفتند: اي فرزند، شفاعت ما به كسي كه نماز را سبک شمارد نمي‌رسد.
مجلسي مي‌گويد:
اين روايت محمول است بر آن كه قطع نظر از رحمت الهي، مستحق شفاعت ما نيست؛‌ ممكن است حق سبحانه و تعالي بر او رحمت كند و او را ببخشايد و ائمه معصوم عليهم السلام‌ را در شفاعت او رخصت دهد؛ اين تأويلات بنا بر آن است كه متواتر است حضرت سيدالمرسلين عليه السلامفرمودند: شفاعت خود را براي اصحاب كباير از امتم

1.۱ . التهذيب، ج ۱، ص ۲۵۰.

2.۱ . همان، ج ۲، ص ۹۴.

3.۱ . همان، ح ۶۴۱ و ۸۴۱.

4.۱ . همان

5.۱ . همان، ج ۲، ص ۱۸۲.

6.۱ . همان، ج ۲، ص ۷۹۲.

7.۱ . همان.

8.۱ . ر.ک : لوامع صاحبقراني، ج ۲، ص ۶ و ۳۶۰؛ ج ۳، ص ۷۵؛ ج ۵، ص۷۰ ـ ۷۱؛ ج ۷، ۲۹۸ ـ ۳۰۰.

صفحه از 203