تحليل و بررسي اشارات قرآني صحيفه سجاديه
تحليل و بررسي تضمين‌ها و تلميح‌هاي قرآني در صحيفه سجاديه بسيار گسترده و از محدوده پژوهش ما فراتر است. اما با بررسي برخي ارتباط‌هاي کتاب صحيفه سجاديه با قرآن مي‌توان زمينه اعتبار‌بخشي به متن صحيفه را فراهم آورد. به ديگر سخن، در اين تحليل نمي‌توان تنها با شمارش و تحليل تضمين‌ها و تلميح‌ها به صحت يک متن حکم کرد، ولي هم‌آوايي متن صحيفه با قرآن مي‌تواند قرينه‌اي مهم براي افزايش اعتبار صحيفه سجاديه باشد. در اين پژوهش، نخست، موضوعي مشترک ميان قرآن و صحيفه و سپس برخي ارتباط‌هاي تفسيري را بررسي مي‌نماييم.
انسجام موضوعي
انسجام محتوايي قرآن و صحيفه تنها به اشارات و تلميح‌ها محدود نمي‌شود، بلکه تضمين‌ها نيز انسجام محتوايي خاصي با قرآن دارند، ولي از آن‌جا که رابطه تضمين با آيات قرآن آشکارتر است، تنها به بررسي انسجام محتوايي در اشارات قرآني پرداخته‌ايم. اشارات قرآني صحيفه سجاديه بسيار فراوان است؛ براي بهره‌مندي بيشتر از رابطه قرآن و صحيفه، موضوعات پربسامدي مانند توحيد، نبوت، امامت، معاد، اسلام، ملائکه، اخلاق و... را بايد به گونه‌اي تطبيقي ميان قرآن و صحيفه بررسي کرد و آن‌گاه، ميزان تطابق يک موضوع در دو کتاب را به دست آورد. از آن‌جا که موضوع توحيد زير بناي تفکر اسلامي است و همه مسلمانان بر يگانگي خداوند هم‌داستان‌اند و از سويي، برخي برداشت‌هاي مفسران دين با آموزه‌هاي قرآني ناسازگار است، توحيد و صفات خداوند در صحيفه و قرآن را مطابقت داده‌ايم.
توحيد
مهم‌ترين موضوع صحيفه، نگاه توحيدي امام سجاد عليه السلام است. امام در دعاهاي خود، آيات توحيدي را تبيين کرده است. اينک چند نمونه از تبيين‌هاي امام را بررسي مي‌کنيم و ساير نمونه‌ها را در جدول شماره 2 مي‌توان ديد.
در نگاه نخست، مراتب توحيد در صحيفه سجاديه را با مراتب توحيد در قرآن مي‌سنجيم و آن‌گاه، پاره‌اي از صفات ثبوتي و سلبي را از منظر اين دو اثر ناگسستني پي مي‌گيريم.
1. توحيد ذاتي: نفي شريک، شبيه و جزء از ذات قدس باري‌تعالي را توحيد ذاتي گويند. اعتقاد به اين مرتبه از توحيد نخستين مراتب يکتاپرستي است. جمله معروف «لا اله إلّا الله» بيانگر توحيد ذاتي خداوند است. امام سجاد اعتقاد به توحيد ذاتي را چنين تبيين فرمود:
اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ وَ كَفَي بِكَ شَهِيداً، وَ أُشْهِدُ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ وَ مَنْ أَسْكَنْتَهُمَا مِنْ مَلائِكَتِكَ وَ سَائِرِ خَلْقِكَ فِي يوْمِي هَذَا وَ سَاعَتِي هَذِهِ وَ لَيلَتِي هَذِهِ وَ مُسْتَقَرِّي هَذَا، أَنِّي أَشْهَدُ أَنَّكَ أَنْتَ اللهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إلّا أَنْتَ، قَائِمٌ بِالْقِسْطِ، عَدْلٌ فِي الْحُكْمِ، رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ، مَالِکُ الْمُلْکِ، رَحيمٌ بِالْخَلْقِ.۱
1.الصحيفة السجادية، دعاي ۶.
