در دعاهاي ديگر صحيفه صفت عليم و عالم بودن خدا تکرار شده است. ۱
3. توحيد افعالي: مرتبه بالاتر از توحيد ذاتي و صفاتي، توحيد افعالي است. توحيد اَفعالي بدين معناست كه هر فعلي كه در اين جهان به وقوع مي‌پيوندد، زير سيطره الهي وخواست وتقدير خداي متعال است و هيچ فاعلي به موازات خالق و يا مستقل از او وجود ندارد و اين معنا بر همه افعال الهي منطبق است كه از زمره مهم‌‌ترين آنها، آفرينش، ربوبيت و تدبير است. ۲ تبيين توحيد افعالي در زمان امام سجاد عليه السلام بسيار مهم بوده است، زيرا جريان حاکم اموي سعي در ترويج جبرگرايي داشت و رفتارهاي ناشايست خود را به خداوند منسوب مي‌کرد. امام در اين دوره بر اختياري بودن عملکرد‌هاي انسان تأکيد مي‌کرد و از سويي، استقلال هيچ فاعلي را از خداوند و يا هم عرض خداي تعالي نمي‌پذيرفت. نمونه‌هاي توحيد افعالي در صحيفه از ديگر نمونه‌هاي توحيد بيشتر نمايانگر است؛ براي نمونه توحيد در آفرينش:
الْحَمْدُ للهِ الَّذِي خَلَقَ اللَّيلَ وَ النَّهَارَ بِقُوَّتِهِ. ..يولِجُ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا فِي صَاحِبِهِ، وَ يولِجُ صَاحِبَهُ فِيهِ بِتَقْدِيرٍ مِنْهُ لِلْعِبَادِ فِيما يغْذُوهُمْ بِهِ، وَ ينْشِئُهُمْ عَلَيه.۳
امام در اين دعا يگانگي خداي تعالي را در پديد آوردن حرکات آسمان و زمين براي كاهش و افزايش شب و روز مي‌ستايد و از همان تعابيري بهره مي‌جويد که خداوند در قرآن، بهره برده است:
يولِجُ اللَّيلَ فِي النَّهارِ وَ يولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ كُلٌّ يجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّي ذلِكُمُ اللهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ وَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ ما يمْلِكُونَ مِنْ قِطْمِيرٍ. ۴
نمونه ديگر از توحيد افعالي، يگانگي خداوند در تدبير روزي بندگان است. امام در جاي جاي صحيفه تدبير روزي را به خدا نسبت داده است؛ براي نمونه:
وَ جَعَلَ لِكُلِّ رُوحٍ مِنْهُمْ قُوتاً مَعْلُوماً مَقْسُوماً مِنْ رِزْقِهِ، لَا ينْقُصُ مَنْ زَادَهُ نَاقِصٌ، وَ لَا يزِيدُ مَنْ نَقَصَ مِنْهُمْ زَائِدٌ.
دعاي امام براي مقدر بودن روزي در آيات قرآن ۵ چنين آمده است:
إِنَّ رَبَّكَ يبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يشاءُ وَ يقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً. ۶
و يا خداوند در آيه ديگر، فلسفه تقسيم روزي و اختلاف طبقاتي را به خود نسبت داده است و در پاسخ کساني که در امر نبوت دخالت مي‌کنند، مي‌فرمايد:
1.الصحيفة السجادية، دعاي ۶.
2.ر.ک: همان، دعاهاي ۲۶، ۵۲ و... .
3.دانش‌نامه عقايد اسلامي، ج۵، ص۸۵.
4.سوره فاطر، آيه ۱۳.
5.براي آگاهي بيشتر ر.ک: سوره رعد، آيه ۲۶؛ سوره عنكبوت، آيه ۶۲؛ سوره روم، آيه ۳۷؛ سوره سبا، آيه ۳۹؛ سوره شوري، آيه ۱۲؛ سوره حجر، آيه ۲۱؛ سوره هود، آيه ۶؛ سوره شعراء، آيه ۷۹.
6.سوره اسراء، آيه ۳۰.
