قرآن و صحيفه سجاديه؛ درونمايه‌های مشترک - صفحه 137

نکته زيبايي که در رابطه قرآن و صحيفه مي‌توان يافت، دقت‌هاي لطيفي است که در درخواست‌ها و سخنان امام يافت مي‌شود. در دو عبارت پيشين صفت مفضل بودن خداوند در صحيفه سجاديه منعکس شد. اما بر اساس آيات قرآن فزون بخشي خداوند به مؤمنان و يا نيکوکاران اختصاص دارد. امام نيز در همين دعا فزون بخشي را براي کساني مي‌داند که با خدا معامله مي‌کنند و يا بندگي او را به جاي مي‌آورند. هر چند تمام مخلوقات سهم معيني در نزد خداوند دارند ۱ ولي فزون بخشي به کساني اختصاص دارد که در اطاعت، فرمان خدا را بر خواهش‌هاي خويش مقدم دارند.
نمونه‌اي از صفات سلبي خداوند، پدر و فرزند براي خداي تعالي تصور کردن است. امام سجاد( در دعاي خويش خدا را چنين توصيف کرد:
إِنَّكَ الْوَاحِدُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ، الَّذِي لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ وَ لَمْ يكُنْ لَکَ کُفُواً أَحَدٌ.
دعاي امام اشاره‌اي به آيات مأنوس زير است:
اللهُ الصَّمَدُ * لَمْ يلِدْ وَ لَمْ يولَدْ * وَ لَمْ يكُن لَّهُ كُفُوًا أَحَدُ. ۲
در دعاهاي امام، گاه مواردي ديده مي‌شود که حضرت خواسته خويش را با صفات متعدد خداوند قرين مي‌سازد. به نظر مي‌رسد که امام در اين دعاها، تأثير صفات الهي را در برآورده شدن حاجات آموزش داده است: براي نمونه، امام در دعاي بيست و ششم درخواست نيکوي خود را براي عموم مسلمانان و مؤمنان مي‌طلبد و بر آورده شدن آن را با صفات هشت‌گانه الهي همنشين مي‌سازد و با تلميح زيبايي به آيه قران قريب بودن خداوند را سبب برآورده شدن حاجات مي‌داند:
اللَّهُمَّ أَعْطِنَا جَمِيعَ ذَلِكَ بِتَوْفِيقِكَ وَ رَحْمَتِكَ، وَ أَعِذْنَا مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ، وَ أَعْطِ جَمِيعَ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ مِثْلَ الَّذِي سَأَلْتُكَ لِنَفْسِي وَ لِوَلَدِي فِي عَاجِلِ الدُّنْيا وَ آجِلِ الآْخِرَةِ، إِنَّكَ قَرِيبٌ مُجِيبٌ سَمِيعٌ عَلِيمٌ عَفُوٌّ غَفُورٌ رَؤُوفٌ رَحِيمٌ.
دعاي حضرت تلميحي از آيه زير است:
وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيسْتَجِيبُوا لِي وَ لْيؤْمِنُوا بي‌لَعَلَّهُمْ يرْشُدُونَ.۳
برخي ديگر از صفات خداوند را به همراه موضوعات پربسامدي مانند نبوت را در جدول شماره 2 (تلميح‌هاي قرآني صحيفه) گزارش کرده‌ايم. البته پر واضح است که فهرست اشارات قرآني صحيفه تنها نمايي از به هم پيوستگي صحيفه سجاديه با قرآن را نشان مي‌دهد. بررسي دقيق هر موضوعي نيازمند

1.ر.ک: دعاي ۱۶: «أَنْتَ الَّذِي جَعَلْتَ لِكُلِّ مَخْلُوقٍ فِي نِعَمِكَ سَهْماً؛ تويي كه از نعمت‌هاي خويش هر آفريده را بهره اي داده اي». اين دعا نيز اشاره اي به آيه ۵۰ سوره طه است: قالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطي كُلَّ شَي ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدي.

2.سوره اخلاص، آيات ۲ ـ ۴.

3.سوره بقره، آيه ۱۸۶.

صفحه از 148