يکي ديگر از مواردي که در قرآن نيازمند تأمل و تفکر است، حکمت‌ها و مثل‌هاي قرآني است. شناخت مثل‌هاي قرآن براي ره‌يافت دين ضروري است و از سويي، قرآن کريم طرح کردن مثل‌ها را براي پند پذيري ۱ و‌انديشيدن ۲ مي‌داند و تنها دانشوران هستند که مي‌توانند مثل‌هاي قرآني را دريابند:
وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يعْقِلُها إلّا الْعالِمُونَ. ۳
امام سجاد عليه السلام در دعاي خويش راه‌کار رسيدن به اين مرتبه را، انس شبانگاهي با قرآن مي‌داند؛ انسي که بتواند، کشش‌ها و گرايش‌هاي شيطاني را واپس زند، از گناهان بازدارد و زبان را در کنترل قرآن در آورد. گويا ويژگي‌هايي که امام برشمرد، خصوصيات داناياني است که قرآن به آنها اشارت دارد.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلِ الْقُرْآنَ لَنَا فِي ظُلَمِ اللَّيالِي مُونِساً، وَ مِنْ نَزَغَاتِ الشَّيطَانِ وَ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ حَارِساً، وَ لِأَقْدَامِنَا عَنْ نَقْلِهَا إِلَي الْمَعَاصِي حَابِساً، وَ لِأَلْسِنَتِنَا عَنِ الْخَوْضِ فِي الْبَاطِلِ مِنْ غَيرِ مَا آفَةٍ مُخْرِساً، وَ لِجَوَارِحِنَا عَنِ اقْتِرَافِ الآْثَامِ زَاجِراً، وَ لِمَا طَوَتِ الْغَفْلَةُ عَنَّا مِنْ تَصَفُّحِ الِاعْتِبَارِ نَاشِراً، حَتَّي تُوصِلَ إِلَي قُلُوبِنَا فَهْمَ عَجَائِبِهِ، وَ زَوَاجِرَ أَمْثَالِهِ الَّتِي ضَعُفَتِ الْجِبَالُ الرَّوَاسِي عَلَي صَلَابَتِهَا عَنِ احْتَِمالِهِ.
امام سجاد عليه السلام، اگرچه صحيفه را به عنوان کتاب تفسيري املا نکرده است، ولي از نکات ارزشمند تفسيري آن نمي‌توان چشم پوشيد. برخي ديگر از نکات تفسيري صحيفه چنين است:
1. تبيين مجملات
گاهي آيه‌اي در قرآن به گونه مجمل وارد شده است و امام، در مقام مفسّرِ قرآن، اجمال آيه را تبيين کرده است؛ مانند آيه:
وَ قَضي رَبُّكَ إلّا تَعْبُدُوا إلّا إِياهُ وَ بِالْوالِدَينِ إِحْساناً إِمَّا يبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَرِيماً.۴
امام «قولاً کريماً؛ سخن شايسته» را تبيين کردند و در دعاي خويش براي پدر و مادر چگونه سخن گفتن با ايشان را بيان فرمودند:
اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِي، وَ أَطِبْ لَهُمَا كَلَامِي، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِيكَتِي، وَ اعْطِفْ عَلَيهِمَا قَلْبِي، وَ صَيرْنِي بِهِمَا رَفِيقاً، وَ عَلَيهِمَا شَفِيقاً.۵
بنابراين آهسته سخن گفتن در برابر پدر و مادر، پاکيزه گويي و نرمخو بودن در برابر ايشان تفسيري از قولاً کريماً است.
1.سوره زمر، آيه ۲۷.
2.سوره حشر، آيه ۲۱.
3.سوره عنكبوت، آيه ۴۳.
4.سوره اسراء، آيه ۲۳.
5.الصحيفة السجادية، دعاي ۲۴.
