عينى كه فهم را بر كشف بهتر مقصود گوينده توانا مى سازد. قرينه هاى ذهنى قرينه نيستند و كارى جز گرفتارسازى كلام در شبكه اى بريده از واقع نكرده و كمكى از آنها براى فهم محتوا برنمى آيد.
هر كارى جز كار توضيح و كشف محتواى كلام از راه خود آن، كارى است بيگانه از شرح و فاقد ارزش تحقيقى. و از اساس بايد گفت: درست نبودن تفسير به رأى اختصاصى به قرآن و حديث ندارد، در هيچ كلامى اين رويه درست نيست.
شرح هر گفته اى از هر گوينده اى صرفا از راه عناصر و صور آن گفته امكان پذير است، پيمودن راه ديگر و دخالت دادن رأى از پيش فراهم شده در شرح يك گفته به گونه اى كه گفته بر رأى تطبيق داده شود نه اين كه محتواى گفته كشف گردد، ماهيتا تفسير نيست.
پس اين گمان كه منع تفسير به رأى يك منع تعبدى است، گمان درستى نيست، زيرا اگر از اين كار نهى هم نمى شد، باز درست نبود. منع شارع از تفسير به رأى علاوه بر اين كه مى تواند منع مولوى و شرعى باشد ^۱ با نظر به اين حقيقت است كه چنين تفسيرى تفسير نيست بلكه تحميل معنا است بر كلام كه هم غير علمى است و هم فريه بر صاحب كلام.
از اين رو بطلان تفسير به رأى حقيقتى منطقى است كه به زبان پيغمبر صلى الله عليه و آله و اوصيا عليه السلام ابلاغ شده، اما گويا بسيار اندك بودند كسانى كه به ژرفاى آن رسيده و محتوايش را در پيوند با منطق محض و علوم دريافته باشند.
بدين جهت در روند غالب، پيوسته گمان بر اين بوده كه تفسير به رأى تنها از آن رو نادرست است كه شرعا جايز نيست. دليلى هم كه براى اين ممنوعيت تاكنون عرضه