كافى را قطعى الصدور مى داند بر بى اصل بودن اين سخن تصريح مى كند. ^۱
بنظر مى رسد كه اين جمله از حديث معانى الأخبار ^۲ منقول از امام صادق عليه السلام برگرفته شده كه در تفسير «كهيعص» فرموده اند: «كاف»، كاف لشيعتنا، «هاء» هاد لهم،... برخى تقريب فنى ترى براى اين ادعا ارائه كرده گفته اند كه كلينى معاصر نواب اربعه بوده و در بغداد شهر نوّاب مى زيسته و در امر حديث بسيار با احتياط رفتار مى كرده، لذا 20 سال تأليف كتاب به طول انجاميده.
بنابراين محال يا بسيار بعيد مى نمايد كه وى با اين كه به ناحيه مقدسه نزديك بوده و پرسش براى وى ميسر بوده و دانستن صحّت و سقم احاديث كتاب از اهميت زائد الوصفى برخوردار بوده كه سستى در آن جايز نبوده، با اين همه از عرضه كتاب خوددارى كرده باشد، و از ميزان اعتبار كتابى كه تا روز قيامت ملاك عمل مردمان باشد پرسش نكرده باشد!
در تكميل اين استدلال بايد افزود كه كتاب كافى در سال 327 پيش از مرگ آخرين نايب حضرت در 328 يا 329 در بغداد عرضه شده لذا تأليف كتاب پيش از اين تاريخ و در زمان حيات نايبان حضرت به انجام رسيده است ولى اين استدلال از زاويه هاى گوناگون نادرست است:
1. كلينى هيچ روايت مستقيم از نوّاب اربعه در كافى ندارد و روايت غير مستقيم وى هم از ايشان بسيار اندك است، اين امر نشان مى دهد كه وى هيچ ارتباط ويژه اى با آنها نداشته است.
2. هيچ دليلى در دست نيست كه كلينى در هنگام تأليف كافى در بغداد بوده است. وى هر چند ظاهرا پيش از سال 310 به عراق سفر كرده ولى موطن وى «رى» بوده و ظاهرا كتاب را در اين شهر تأليف كرده و تنها در اواخر عمر خود به بغداد هجرت كرده و در اين شهر درگذشته و به خاك سپرده شده است.
3. نواب اربعه در جوّ تقيه آميز شديدى زندگى مى كرده اند، بيم از خلفاى جور كه