پژوهشى جديد در كتاب كافى - صفحه 297

ثالثا: معناى بى نظير بودن كتاب اين نيست كه تمام امتيازات ساير كتب را داراست، بلكه معناى آن اين است كه هيچ كتابى در مجموع امتيازات به پاى اين كتاب نمى رسد، هر چند ممكن است كتابى امتياز خاصى هم داشته باشد كه كافى فاقد آن باشد.
دليل دوم و پاسخش: با توجه به آنچه گفته شد، پاسخ دليل دوم اعتبار كافى هم روشن مى گردد كه به عبارت «أوثق الناس فى الحديث و أثبقهم» در مدح كلينى تمسك شده است با اين بيان كه كسانى چون تمام اصحاب اجماع يا خصوص ابن أبى عمير و صفوان و بزنطى و برخى از راويان ديگر تنها از ثقات روايت مى كنند، پس حتما كلينى هم چنين خصلتى داشته است و گرنه، استوارترين و موثق ترين مردم در حديث خوانده نمى شد.
دليل سوم: كتاب كافى به تصريح نجاشى در 20 سال تأليف شده است، اگر كلينى به اعتبار تك تك روايات در هنگام تأليف اين كتاب نظر نداشت، نياز به اين زمان طولانى نداشت.
پاسخ: اولاً، امكانات كلينى و ميزان كتاب هاى در دسترس وى معلوم نيست و چه بسا زمانى طولانى صرف تهيه كتاب هاى لازم نموده باشد.
ثانيا: تهيه نسخه هاى معتبر از كتاب ها و مقابله آنها با يكديگر خود زمان زيادى لازم دارد.
ثالثا: تنظيم ابواب مناسب و قرار دادن روايات در جاى خود و ترتيب پسنديده روايات يك باب، تلخيص در شيوه نقل احاديث يكسان با اسناد مختلف با بهره گيرى از روش تحويل و... هر يك زمان گسترده اى مى طلبد و نمى توان با قرينه تأليف كتاب در بيست سال، فعاليت ديگرى براى مؤلف همچون بررسى اسناد تك تك روايات به اثبات رسانيد.
گفتنى است كه تنظيم ابواب كافى با وجود برخى مشابهات بين اين كتاب و كتاب هاى پيشين بويژه «كتب سى گانه» حسين بن سعيد، كاملاً ابتكارى است، كسانى كه بين صحيح بخارى و «كتاب كافى» مقايسه كنند برترى خيره كننده ترتيب كافى را در

صفحه از 342