و . بيان علّت حكم

گاهى اوقات، از معصوم عليه السلام حديثى صادر مى شود كه حاوى حكم يا دستور العملى خاص است كه براى پى بردن به علّت صدور آن، بايد به مورد صدور حديثْ رجوع كرد . مانند :
اُعطُوا الوَرَثَةَ نِصْفَ العَقلِ بصلاتهم ؛ به ورثه ، نصف ديه را به خاطر نمازشان بدهيد.
مورد صدور حديث چنين است كه امام صادق عليه السلام فرمود:
پيامبر ، سپاهى را به سوى قبيله خثعم فرستاد . هنگامى كه سپاه بر آنان چيره شد ، به سجده افتادند (و نماز خواندند) ؛ اما سپاه، بعضى از آنان را كشت. خبر اين ماجرا به پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد و ايشان فرمود : «به ورثه آنان ، نصف ديه را به خاطر نمازشان بدهيد» .
ديگر فوايد شناخت مورد صدور حديث را مى توان اين گونه برشمرد:
ـ شناخت احاديث تقيّه اى ؛
ـ رفع تعارض بين احاديث ؛
تبيين نسخ ؛
ـ ترجيح بين احاديث ؛
ـ آشنايى با افرادى كه حديث ، خطاب به آنان و در باره آنان صادر شده است ؛
ـ رفع ابهام از كلمات يا عبارات نامفهوم ؛
ـ آشنايى با شيوه معصومان عليهم السلام در بيان مطالب ؛
ـ ايجاد تسهيل در حفظ احاديث .
نكته: بايد يادآور شد كه اين فوايد ذكر شده ، استقرايى اند و ممكن است موارد و مثال هاى ديگرى يافت شوند و جهت اختصار، ما فقط براى چند فايده ، مثال آورديم و در بقيه موارد، به ذكر عنوان اكتفا نموديم. علاوه بر اين كه بعضى از اين فوايد ، قابل ادغام در بعضى ديگرند . مانند مورد رفع ابهام از كلمات كه با مورد تبيين مجمل ، قابل جمع است.
نكته قابل توجّه در باره اين فصل، اين است كه شايسته بود ، نويسنده ، بخش اوّل اين فصل را (يعنى معناى لغوى و اصطلاحى سبب، ورود، مورد و صدور) در خلال مباحث كليات (فصل اوّل) ، ذكر مى كرد و همچنين در بخش چهارم ، لازم نبود به صورت مفصّل، به معرّفى آثار و كتب درباره صدور احاديث، وارد شود و بهتر بود در همان فصل اوّل ، در ذيل عنوان پيشينه ، به معرّفى اجمالى آنها مى پرداخت (در اين گزارش ، ما اين بخش را ذكر نكرديم) .