مصاحبه با آية اللّه‏ محمّد واعظ‏ زاده خراسانى - صفحه 311

امتياز دومى كه ايشان گفتند ، اين است كه كلينى ، احاديث را غالبا از امام صادق عليه السلام ، با پنج واسطه، چهار واسطه يا سه واسطه نقل مى كند. ايشان يك جمله اى دارد كه به نظر من تا حدى اشتباه است. البته اين را در ابتدا نمى دانستم و بعدا فهميدم. آن جمله اين است: «و قد يحذف صدر السند و لعلّه لنقله عن أصل المروى عنه».
خُب، اين اشتباه است؛ اين مسئله، تعليق است. كلينى وقتى حديث بعدى را گفته، بر سند ماقبل اعتماد كرده؛ يعنى قبلش سند را نقل كرده و بعد از راوى دوم نقل مى كند تعليقا بر ماقبل. اين، روش او بوده و يكى از امتيازات كلينى و الكافى، همين تلخيصات است.
همچنين در «عدّة من أصحابنا»، اگر مى خواست از هر كس كه شنيده ، اسم ببرد، بايد خيلى وقت مى گذاشت كه آنها را ذكر كند تا به حد مشترك برسد. برخى بحث كرده اند كه آنها چه كسانى هستند كه در خلاصة الأقوال و كتاب هاى ديگر هست.
بعضى ها احتمال داده اند كه كلينى هر بابى را كه شروع كرده، در اوّل آن، صحيح ترين حديث را آورده است. اين، مبنى بر آن است كه محقق بايد با رجال آشنا باشد و تتبّع كند كه در اوّل هر باب، اوّلين حديث، سندش قوى تر، محكم تر يا متواتر است كه مواردش خيلى كم است. اين ، ادعايى است كه مشهور است ؛ امّا معلوم نيست و در حدّ احتمال است.
در اين باره آقاى محفوظ، مى گويد:
و لذلك أحاديث أواخر الأبواب فى الأغلب، من إجمال و خفاء . ۱
امّا به نظرم همه اينها قابل بحث و تحقيق است و اگر كسى تحقيق كند، به اندازه يك كتاب مى شود.
امتياز سوم را اين چنين مى گويد:

1.الكافى ، ج۱ ، ص۲۹ (مقدمه) .

صفحه از 320