و كتاب شناسى است .
مرحوم كلينى، فوارق بين فهرست و رجال ، تحليل فهرستى و تحليل رجالى و ضوابط اينها را خوب تجزيه و تحليل ننموده است . از عجايب كار، اين است كه كلينى در بخش فهرستى، ضعيف است و ما نمى دانيم چرا؟!
اين مقدّماتى كه عرض كردم، براى اين ذى المقدمه است . ما الآن در الفهرست شيخ طوسى ، از كلينى كتاب نقل نمى كنيم. در كتاب نجاشى، فكر مى كنم دو بار نام ايشان را ديده ام . زمانى كه من اين بحث را با طلبه ها داشتم ، يكى از طلبه ها گفت كه دو تاى ديگر هم او يافته است ؛ يعنى حدّاكثر چهار جا . اين نكته، ابهام بزرگى در زندگى كلينى است . از كتاب افراد ديگرى كه تقريبا معاصر ايشان بوده اند (مثل ابن الوليد) ، در فهرست شيخ طوسى ، حدود سى ـ چهل مورد داريم. ۱
نجاشى در دو جاى فهرست خودش اسم اين كتاب را برده است ، يكى در اسماعيل بن جابر جعفى ، و يكى هم در ترجمه خود ابن الوليد ، آن جا كه مى گويد : «ابن ابى جنيد حدّثنا باجازته». در آن جا تعبير به اجازه كرده است .
در كل كتاب نجاشى، دو جا اسم كلينى برده شده : يك جا در فهرست و يك جا در اجازه . سؤالى كه الآن براى ما مطرح است اين كه ، چرا مرحوم كلينى در فهارس اصحاب ما نيامده است؟ در حالى كه در فهرست نجاشى ، شايد نزديك به ده مورد، اسم ابن جنيد ، آن فقيه شاذ را داريم ؛ ولى نام كلينى كم است و اين، خيلى عجيب است و ما نمى دانيم كه آيا مرحوم كلينى، عمدا سعى مى كرده در حال ابهام زندگى
1.البته ايشان فهرستى هم داشته و اجازه اى هم داشته است ؛ چون در حقيقت، ما نمى دانيم اسمش اجازه بوده يا فهرست بوده ، و اين، بحثى است كه آيا اين فهارسى كه ما مى گوييم ، فرقش با اجازات چيست ؟
