امر، از سوی اهریمن بود، او را فزع فرا می‌گرفت.۱
روایات بصائر الدرجات وقت تحدیث را هر روز و شب می‌دانند،۲ ولی در این میان تحدیث در شب قدر و شب جمعه را به گونه‌ای خاصّ برجسته کرده‌اند؛ چنان که از این روایات بر می‌آید در شب قدر تمامی آنچه در آن سال تا سال پسین رخ می‌دهد، مانند خیر و شر، تولّد و مرگ، روزی‌ها، باران، سفر حاجیان و... نگاشته می‌شود و از طریق «ملائکه» و «روح» بر صاحب امر، رسول خدا و ائمه بعد از او، نازل می‌شود.۳ این روایات تفصیلات دیگری نیز دارند؛ برای نمونه، از علل و عواملی صلاحیت امام برای دریافت این علوم در شب قدر نیز پرده بر می‌دارند. از نگرگاه این احادیث، امام شایستگی رویارویی با روح را در بدو تولّد و به دلیل اجابت ندای منادی آسمانی پیدا می‌کند.۴ شگفت‌تر آن که در برخی از این روایات آمده است که در ساختار قلب امام نیز برای مواجهه با این امور در شب قدر، دخل و تصرّفاتی رخ می‌بندد.۵
بر پایه منقولات صفّار در شب‌های جمعه نیز تحدیث در صورتی خاصّ شکل می‌گیرد. در این شب جمعه ارواح انبیا و اوصیای درگذشته و وصی حاضر بار می‌یابند تا خویش را به عرش الهی رسانند، هفت بار گرد آن طواف کرده، نزد ستون‌هایش دو گانه‌ای نهند و آنگاه به جایگاه خویش باز گردند. در این میان، روح وصی حاضر، مُلهَم به علم مستفاد و فربه از علمی فزون از حدّ، به بدن او باز می‌گردد.۶
صفّار مورد کاربست علم حاصل از تحدیث را در مُعضِلات می‌داند؛ یعنی رخدادهایی که حکم آن در قرآن و سنّت نبوی، موجود نباشد۷و حتّی علّت تأنی و درنگ ائمه در پاسخ به برخی سؤالات را نیز در این نکته نهفته می‌داند که ایشان مترصّد تحدیث و الهام الهی می‌شده‌اند.۸
صفّار در پایانِ بحث از تحدیث با این پرسش رو به رو بوده است که با وجود این همه منابع
1.. همان، ص۳۴۳، ح۹.
2.. همان، ص۱۵۵، ح۱، ص۱۵۸ - ۱۵۹، ح۱۵، ص۱۵۹، ح۳، ص۱۶۰، ح۵، ص۱۶۶، ح۲۱، ص۱۷۱ - ۱۷۲، ح۳، ص۴۱۵، ح۳.
3.. همان، ص۲۴۰ - ۲۴۵.
4.. همان، ص۲۴۳،ح۱۳.
5.. همان، ص۲۴۳ - ۲۴۴، ح۱۴.
6.. همان، ص۱۵۱، ح۴. برای دیدن احادیث مشابه، ر.ک: همان، ص۱۵۰ - ۱۵۲.
7.. همان، ص۲۵۴ - ۲۵۵، ح۱ - ۳.
8.. همان، ص۳۳۶، ح۳، ص۴۱۶، ح۸.
