باز شناختِ نظام اندیشگی نصّ‌گرایان و محدّثان متقدّم - صفحه 123

مِنْ رَسُول»۱ تعارضی پدید می‌آید. راهکار نصّ‌محور صفّار این است که علم مکفوف را گاه خداوند امضا کرده و در ظرف تقدیر می‌ریزد.۲ به دیگر سخن، این علم از جایگاه خویش یعنی امّ الکتاب خارج می‌گردد. در این صورت، این علم نافذ بوده۳ و به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام خواهد رسید.۴ با این توضیح، تعارض میان درون مایه روایات و آیه وجود نخواهد داشت. البته چنان که روایات بصائر می‌گویند، گاه خداوند علم مکفوف را امضا نکرده و در ظرف تقدیر نمی‌ریزد، بلکه در آن بدا ایجاد می‌کند.۵ البته خداوند خود علمی را که در آن بدا رخ داده، نیز بر امام حاضر و سلف او عرضه می‌کند.۶ بدین ترتیب، صفّار از خلال روشن داشتِ علم مکفوف، از بدا و چگونگی آن هم سخن می‌گوید.

1 - 4. انتقال علم

بخشی از محتوای بصائر الدرجات به مقوله انتقال علم از اهل بیت به یک‌دیگر سخن می‌کند. صفّار به عنوان یک قاعده کلی بیان می‌کند که علما علم را از یک‌دیگر به ارث می‌برند و علم هیچ‌گاه از سلسله آنان برون نمی‌شود.۷ روشن است که عالمان آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم نیز از این قاعده مستثنا نیستند. در اهل بیت علیهم السلام سیر انتقال علوم از پیامبر به امام علی علیه السلام آغازیده است.۸ علوم و اسرار رسول خدا سلسله‌وار و از گذر علی علیه السلام به ائمه پسین منتقل شد.۹ هر امام، به نوبه خود، در آخرین لحظه حیات امام سابق، تمامی علوم او را در می‌یابد.۱۰ روایات بصائر الدرجات اظهار می‌کند که حتّی در علومی که امام حاضر از رهگذر تحدیث به دست آورده یا علم به بدائی که در علم مکفوف خداوند رخ می‌دهد، سنّت انتقال جاری است؛ بدین‌سان که این علوم، نخست بر رسول خدا و ائمه سلف عرضه

1.. سوره جن، آیه ۲۶ - ۲۷. ‏

2.. همان، ص۱۳۳، ح۱.

3.. همان، ص۱۲۹، ح۳، ص۱۳۲، ح۱۸.

4..همان، ص۱۳۲، ح۱۷، ص۱۳۳، ح۱.

5.. همان، ص۴۱۴، ح۶ و۹.

6.. همان، ص۱۳۷ - ۱۳۸، ح۱ - ۴.

7.. همان، ص۳۰۲ - ۳۰۴، ح۱ - ۱۰، ص۳۱۰ - ۳۱۲، ح۱ - ۱۳، ص۳۱۴، ح۶ - ۱۰، ص۳۱۵ - ۳۱۶، ح۱ - ۴، ص۳۱۹ - ۳۲۱، ح۱ - ۱۰، ص۳۴۶ - ۳۴۸،ح۱ - ۹، ص۳۹۷ - ۳۹۸، ح۱ - ۶.، ص۴۸۸ - ۴۹۰، ح۱ - ۴.

8.. همان، ص۳۱۵ - ۳۱۶، ح۱ - ۴، ص۳۱۹ - ۳۲۱، ح۱ - ۱۰، ص۳۴۶ - ۳۴۸،ح۱ - ۹.

9.. همان، ص۴۹۷ - ۴۹۸، ح۱ - ۳، ص۴۸۴ - ۴۸۶، ح۲ - ۹.

صفحه از 131