مسموم شده‏اند و چه آنان كه در حبس یا تبعید دولت‏ها زندگی را بدرود گفته‏اند و بالاخره آن دسته كه جهاد كردند و در میدان جنگ با خاك معركه و خون خود درآغشتند، به ترتیب تاریخ‏نگاران می‌نگاریم و در تقدیم و تأخیر نام و نشانشان فقط تاریخ را ملاك عمل قرار می‌دهیم. این تقدیم و تأخیر به فضیلت آنان در تقدیم و تأخیر بستگی ندارد. ما در این جا از آل ابوطالب شخصیت‏هایی را موضوع تعریف قرار می‌دهیم كه به صلاح دینی‏شان اعتماد داریم و نهضتشان را حق‌خواه و حقیقت‌جو می‌شناسیم و با این تعبیر و تخصیص مسلم است از ذكر آن دسته از فرزندان ابوطالب كه به انحراف گرویده‏اند و دین پدران خود را زیر پا گذاشته‏اند خاموش خواهیم ماند.^۱

چنان که گفته شد، مقاتل در این کتاب در مورد دویست و شانزده نفر از فرزندان ابوطالب است و ابوالفرج تنها نام کسانی را آورده که مرگشان دلیل سیاسی داشته یا به روایت جنبش‌هایی پرداخته که انگیزه آنها خصایل ارجمندی مثل: تقوا و عدل بوده، نه هوی و هوس. از رویکرد مذهبی ابوالفرج و نیز مطالبی که گذشت، می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که ابوالفرج به قیام امام حسین علیه السلام نگاهی جنبشی برای اصلاح جامعه داشته و از همین رو، تمامی کسانی را که همراه با امام در این راه جان باختند، شهید می‌نامد و بی‌پیرایگی نهضت امام حسین علیه السلام را در نظر خود مجسّم می‌کند. اما در این مسیر نگاه تقدس‌آمیزی را که شیعه به امام بر حق خود دارد، برنمی‌تابد و فقط به امام و نهضتش رویکردی اصلاحی و جنبشی پاک دارد؛ ضمن این که امام را تنها از این جهت مقدس می‌داند که پسر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بوده و از فضیلت تقوا و کمال برخوردار بوده؛ نه به جهت امام بودنش برای شیعه، بلکه به جهت اسوه‌ بودنش برای آزادمردان حق‌طلب.

ابوالفرج در مقتل امام حسین علیه السلام به بیست و دو نفر از کسانی که در نهضت امام جان باختند،^۲ مفصل پرداخته و در ضمن این اخبار به وقایع عاشورا اشاره‌ دارد. بیان کردن اجمالی اهداف واقعی نهضت امام از ویژگی‌های مهم مقتل ابوالفرج است که در دیگر مقاتل اهل‌سنّت کمتر می‌توان دید. ویژگی بسیار مهم مقتل ابوالفرج آن است که گزارش او از روند نهضت عاشورا بسیار طبیعی، واقع‌بینانه و معقولانه است که در دیگر گزارش‌ها چنین روندی را شاهد نیستیم. مطالبی که وی بدان تصریح کرده، تقریباً عاری از تحریفاتی است که در