حضرت زینب علیها السلام در مقام دفاع از خود برآمده، می‌توان نتیجه گرفت که این دفاع می‌تواند هم برای خویش صورت گرفته باشد و هم برای دفاع از فاطمه بنت الحسین علیها السلام؛ اما چون منابع و روایات بی‌شماری دفاع حضرت زینب علیها السلام از فاطمه علیها السلام را ترجیح داده‌اند، راجح آن خواهد بود.

نتیجه

1. مقاتل الطالبیین اثر ابوالفرج اصفهانی یکی از بی‌طرفانه‌ترین گزارش‌هایی است که از نسلی مروانی بر جای مانده است، اما با این که ابوالفرج اصفهانی از دودمان اموی و سنّی است، نسبت به امام حسین علیه السلام و خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ارادتی ویژه داشته که از بررسی مقاتل الطالبیین به این نکته پی برده می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم مقتل ابوالفرج بیان کردن اجمالی اهداف واقعی نهضت امام است که نسبت به مقاتل دیگر اهل‌سنّت کمی واقع‌گراتر است.

2. گزارش او از روند نهضت عاشورا بسیار طبیعی، واقع‌بینانه و معقولانه است که البته در دیگر گزارش‌ها چنین روندی را شاهد نیستیم. در گزارش او نه از غلو خبری هست و نه از تسامح نسبت به رفتارهای بی‌شرمانه یزید و یارانش؛ ضمن این که در مورد امام حسین علیه السلام رویکردی طبیعی و نه فراطبیعی دارد. از این رو، علم او را در پیشبرد نهضت خویش، مانند دیگر مردمان می‌داند؛ با این تفاوت که ایشان صاحب فضیلت و شخصیتی پاک از دودمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است که مانند امیرمؤمنان علیه السلام از احترام ویژه‌ای برخوردار است.

3. مطالبی که وی بدان تصریح کرده، تقریباً عاری از تحریفاتی است که در دیگر منابع شاهد آن هستیم.؛ گر چه در برخی موارد نسبت به خاندان اموی جانبدارانه مطالبی نقل کرده که یا حاکی از اموی بودن او است و یا ناشی از نقل‌پردازی او. روایت ابوالفرج ترکیبی است از روایت راویانی مانند ابومخنف، عمار دهنی و جابر جعفی. بنا بر این، روایت او روایت نقل به معنا است. به همین دلیل، باید در روایاتی که به نظر می‌رسد، نقل به معنا است و در کتب روایی تاریخی ثبت شده، دقت فراوان داشت.

کتابنامه

_ ابصار العین فی أنصار الحسین، محمد سماوی، محمد جعفر طبسی، قم: مرکز الدراسات الإسلامیة، بی‌تا.