دل‏هایتان از آن رمید و آن را نفهمیدید، آن را به خدا و پیامبر و دانای خاندان محمد صلی الله علیه و آله و سلم بازگردانید که هلاک شده کسی است كه برایش حدیثی گفته شود که تحملش را ندارد و بگوید: به خدا سوگند! این نیست، به خدا سوگند! این نیست. انکار، کفر است.

حدیث دیگر، از امام باقر علیه السلام است که می‌فرماید:

۰.إِنَّ حَدِیثَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ أَجْرَدُ ذَكْوَانُ‏ وَعْرٌ شَرِیفٌ كَرِیمٌ، فَإِذَا سَمِعْتُمْ مِنْهُ شَیئاً وَ لَانَتْ لَهُ قُلُوبُكُمْ فَاحْتَمِلُوهُ وَ احْمَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ، وَ إِنْ لَمْ تَحْتَمِلُوهُ وَ لَمْ تُطِیقُوهُ فَرُدُّوهُ إِلَی الْإِمَامِ الْعَالِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم، فَإِنَّمَا الشَّقِی الْهَالِكُ الَّذِی یقُولُ: وَ اللَّهِ مَا كَانَ هَذَا. ثُمَّ قَالَ: یا جَابِرُ! إِنَّ الْإِنْكَارَ هُوَ الْكُفْرُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ؛^۱

۰.ای جابر، حدیث ما سخت، دشوار، صاف [و بی پوشش و فهمش] نیازمند تیزهوشی، بی پیرایه، نفیس و ارزشمند است. پس هر گاه چیزی از آن شنیدید که دل‏هایتان در برابر آن نرم شد، آن را بپذیرید و خدا را بر آن سپاس بگزارید. و اگر تحمل نکردید و تاب نیاوردید، آن را به امام دانا از خاندان حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم بازگردانید که شوربختِ هلاک شده کسی است كه بگوید: به خدا سوگند، این نیست. امام سپس فرمود: ای جابر، انکار، کفر ورزیدن به خدای بزرگ است.

روشن است که اگر تحمل حدیث صعب به معنای فهم آن باشد، متضاد آن، نافهمی و جهل است، نه انکار. حال، اگر کسی بگوید: انکار گاه به معنای نشناختن و نافهمی به کار می‌رود و نکوهش امام علیه السلام نیز ناظر به این نکته است که در حالت نافهمی باید توقف نمود و نه انکار، می‌گوییم: هر دو روایت، انکار را موجب بیرون رفتن از دین و کفر دانسته‏اند. روشن است که انکار ساده برخی احادیث دشوارفهم و یا برخی فضایل، نمی‌تواند موجب این حکم شدید باشد. این انکار، به معنای دروغ شمردن روایت و انکار مقام امامت است که اگر اگاهانه و با توجه به منشأ الهی آن باشد، به انکار ضروری دین باز گردد و موجب خروج از دین می‌شود. این نکته در روایت دوم بیان شده است.^۲

قرینه‏های خارجی

دسته دیگری از روایات وجود دارند که «امر» اهل‏بیت علیهم السلام را صعب و مستصعب دانسته‏اند. این روایات در کتاب بصائر الدرجات، بلافاصله پس از باب صعوبت احادیث