تفسیر مستندات الهیات سلبی در روایات علوی علیه السلام
محمد علی دولت۱
محمد دولتی۲
چکیده
این مقاله درصدد واکاوی برداشتهای قایلان به الهیات سلبی در مواجهه با روایات امام علی علیه السلام در باره صفات الهی است. در تفسیر این روایات، سه دیدگاه مشاهده میشود؛ سه گروه، با نگرش وجودشناسی صفات به تفسیر این روایات پرداختهاند: گروهی این صفات را ناظر به صفات مخلوقی دانستهاند؛ گروه دوم، وجود هر گونه صفتی را برای حق تعالی منکر شدهاند و گروه سوم، صفات را به صفات ذات و زاید بر ذات تقسیم کرده و قایل به نفی صفات زاید بر ذات شدهاند. منشأ این گرایشها، عدم تأمل کافی در مجموعه روایات و زمینههای معرفتی و فرهنگی دوران صدور روایات است. دیدگاه صحیح در تفسیر مستندات الهیات سلبی، اثبات صفات از بُعد وجودشناختی صفات و نفی تشبیه در بُعد معناشناختی آن است. در این نظریه، هر چند نمیتوان در باره ماهیت صفات توصیف اثباتی ارائه داد، لیکن علاوه بر سلب نقایص، میتوان توصیف کارکردگرایانه از صفات ارائه داد.
کلیدواژهها: الهیات سلبی، وجودشناسی صفات، معناشناسی صفات، نفی صفات، اثبات صفات، نفی تشبیه، توصیف فعلی، روایات علوی علیه السلام.
درآمد
بحث در باره صفات الهی از دیرباز در زمره مهمترین مباحث کلامی بوده و همواره مباحثهها و مناقشههای فراوانی در باره آنها وجود داشته است. اهمیت این مبحث از این جهت است که شناخت مبدأ جهان هستی، در زمره بنیادیترین شناختها به شمار میرود
1.. کارشناس پژوهش شورای توسعه فرهنگ قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی.
2.. استادیار دانشگاه قرآن و حدیث و معاون پژوهشی پردیس تهران دانشگاه قرآن و حدیث.