روایاتی كه در آنها زراره بهطور صریح یا ضمنی مورد ذم قرارگرفته، به سی عدد میرسد۱ که در سه مورد آنها به لسان امام علیه السلام لعن شده است و در بقیه آنها در باره وی جرح وارد شده است. آیه الله خویی روایات ذم را به سه دسته تقسیم مینماید:
دسته اول. روایاتی که حاکی از شک زراره در امامت حضرت موسی بن جعفر علیه السلام است.۲ روایات دسته دوم، بیانگر آن است که از زراره اموری سر زده است که منافی ایمانش تلقی شده است؛ مانند رأیگرایی۳ و دسته سوم، روایاتی از امامان معصوم علیه السلام در قدح زراره و لعن وی نقل شده که از وی برائت جستهاند.۴
گفتنی است، ذم بهصورت لعن، در مجموع در سه روایت است که در دو مورد «زراره» بهتنهایی و در دیگری به همراه «برید» مورد لعن واقعشده است. این روایات عبارتاند از:
۱.حَدَّثَنِی أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ قُولَوَیهِ، قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی الْقَاسِمِ أَبُو عبدالله الْمَعْرُوفُ بِمَاجِیلَوَیهِ، عَنْ زِیادِ بْنِ أَبِی الْحَلَّالِ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عبدالله علیه السلام: إِنَّ زُرَارَةَ رَوَی عَنْكَ فِی الِاسْتِطَاعَةِ شَیئاً فَقَبِلْنَا مِنْهُ وَ صَدَّقْنَاهُ وَ قَدْ أَحْبَبْتُ أَنْ أَعْرِضَهُ عَلَیكَ! فَقَالَ: هَاتِهِ! قُلْتُ: فَزَعَمَ أَنَّهُ سَأَلَكَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ «وَ لِلّهِ عَلَی الناسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبِیلًا»، فَقُلْتَ: مَنْ مَلَكَ زَاداً وَ رَاحِلَةً، فَقَالَ: كُلُّ مَنْ مَلَكَ زَاداً وَ رَاحِلَةً فَهُوَ مُسْتَطِیعٌ لِلْحَجِّ وَ إِنْ لَمْ یحُجَّ. فَقُلْتُ: نَعَمْ؟ فَقَالَ: لَیسَ هَكَذَا سَأَلَنِی وَ لا هَكَذَا قُلْتُ، كَذَبَ عَلَیّ وَ اللَّهِ كَذَبَ عَلَیّ وَ اللَّهِ، لَعَنَ اللَّهُ زُرَارَةَ لَعَنَ اللَّهُ زُرَارَةَ، لَعَنَ اللَّهُ زُرَارَة؛۵
۰.زیاد بن ابی حلال میگوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: زراره در باره استطاعت مطلبی را از شما نقل میکند، دوست دارم که آن مطلب را به شما عرضه کنم که آیا از وی قبول کنیم و وی را تصدیق کنیم؟ امام پاسخ فرمودند: عرضه دار. عرض کردم: وی میگوید هر کس زاد و توشهای دارد مستطیع است، اگر چه حج به جا نیاورد. عرض کردم: اینگونه است؟ امام فرمود: اینگونه از من نپرسیده است و من نیز اینگونه جوابی ندادهام. به خدا قسم بر من دروغ بسته است. و سه مرتبه فرمود: خداوند زراره را لعنت کند.
۲.حَدَّثَنِی حَمْدَوَیهِ، قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَی، عَنْ یونُسَ، عَنْ مِسْمَعٍ كِرْدِینٍ أَبِی سَیارٍ،
1.. ر.ک: همان، ص۲۳۴ - ۲۴۵.
2.. ر.ک: همان، ص۲۳۱.
3.. ر.ک: همان، ص۲۳۵.
4.. همان، ص۲۳۱.
5.. رجال الکشی، ص۱۴۸.