بررسی روایت «حمال ذو وجوه» بودن قرآن در نهج البلاغه
حامد پوررستمی۱
چکیده
از اسباب نگرش صحیح فقهالحدیثانه به روایات و کلمات معصومان علیهم السلام، فهم صحیح از فضای صدور حدیث است؛ چرا که فضای صدور را باید از جمله قراین حالی در متن به شمار آورد که در کنار قراین عقلی و ادبی نقش مهمی در کشف مراد معصوم علیه السلام ایفا میکند. کلام 77 نهج البلاغه _ که به حمال ذو وجوه بودن قرآن و نقش بنیادین حدیث در مناظرات اشاره دارد _ از جمله مواردی است که از دو حیث صدوری و معنایی قابل تأمل و تحقیق است. نویسنده در جمعبندی گزارشهای فضای صدور، قول اسکافی را به واقع نزدیکتر دانسته و بر این اساس، مراد امام را چنین استنباط نموده که قرآن كریم در مقام هستها و نیستها، چنین قابلیتی داشته كه بر معانی مختلف حمل شود، اما در مقام بایدها و نبایدها مفسر موظف است در سیری روشمند تمامی اصول و قراین روایی و تفسیری را به کار گرفته و وجوه و لایههای معنایی صحیح را کشف نماید.
کلید واژهها: فضای صدور، نهج البلاغه، کلام 77، حمال ذو وجوه.
مقدمه
یکی از قواعد مهم در فهم حدیث و کشف مراد معصوم علیه السلام، بررسی زمینهها و فضای صدور کلام است. این از آن رو است که فرایند درک و تفسیر متن با زمینههای فکری، اجتماعی، تاریخی و فرهنگیای که در زمان خلق اثر و تکوین متن و گفتار، مؤلف را احاطه کرده و او در آن جغرافیای خاص فرهنگی، اجتماعی و تاریخی به خلق اثر پرداخته، در ارتباط است.این مطلب در جای خود، یک اصل عقلایی در گفتمان متعارف بشری است که در تحلیل، تفسیر و معناشناسی یک متن، نوشتار یا گفتار یک اندیشمند، به فضای کلی و
1.. استادیار دانشگاه تهران (purrostami@ut.ac.Ir).
