اولویت چهارم. مؤلفه‏‏های تاریخی که کمترین حجم مؤلفه‏‏ها را به خود اختصاص داده است.

گزارش از میزان تکرار مؤلفه‏های خطبه‏ها

شاخصه‏های جامعه دینی از دیدگاه پیامبر اسلام

بر مبنای آن‏چه در بحث میزان تکرار مؤلفه‏های مهم در خطبه‏های جمعه و عیدین پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم مطرح شد، می‏‏توان به ویژگی‌های جامعه دینی پی برد. بر اساس دیدگاه حضرت، جامعه دینی:

• جامعه‌ای است دین باور و معتقد به آموزه‏های دینی،

• تنظیم نظام حقوقی و مناسبات اجتماعی بر اساس دین و شریعت‌مداری صورت می‏گیرد،

• در چنین جامعه‏ای مردم، سلوک و رفتار فردی و اجتماعی خود را با دین موزون می‏کنند و داوری دین را در این باره پذیرایند،^۱

• اولویت و رجحان ارزش‌ها در جامعه دینی با مکارم اخلاق و پرورش فضایل اخلاقی در ابعاد فردی و اجتماعی است. و جامعه‏ای دیندارتر و دین‌مدارتر است که پایه‏های اخلاق در آن مستحکم‌تر و عمل کردن به آن با قدرت و توان بیشتری انجام پذیرد.

حجم و مدت زمان ایراد خطبه‏ها

با تتبع در خطبه‏های حضرت و با توجه به این که تعداد خطبه‏های جمعه و عیدین به جا مانده از حضرت با در نظر گرفتن مدت زمان رسالت ایشان بسیار اندک است و از همین تعداد هم عبارت‌هایی کوتاه به دست ما رسیده و اطلاعات ما ناقص است، می‏توان نتیجه گرفت که حجم و محتوای خطبه‏ها، توازن خاصی ندارد و به همین دلیل، نمی‏توان برای مدت زمان ایراد همه خطبه‏ها، یک زمان مخصوص را در نظر گرفت. هم‌چنین، با در نظرگرفتن خطبه‏هایی که کامل بوده و حجم آنها نسبتاً کوتاه هستند، می‏توان چنین ادعا کرد که ویژگی‌های خاص زمان ایشان و اتفاقات آن دوره و ساختار شخصیتی افراد معاصر با