یک رابطه ارگانیک لفظی و معنایی وجود دارد و متغیرهای زبانی نمودی از متغیرهای معنایی به شمار میآید.۱
در آغازین کلام این نیایش امام چنین دعا میکند:
۰.اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلّغْ بِإِیمَانِی أَكْمَلَ الْإِیمَانِ، وَ اجْعَلْ یَقِینِی أَفْضَلَ الْیَقِینِ، وَ انْتَهِ بِنِیّتِی إِلَی أَحْسَنِ النّیّاتِ، وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ.۲
واجهای (ه، أ، ع، ح) از واجهای حلقی است که دیواره حفره حلق، با انقباض خود و ایجاد تنگی در فضای حلق، باعث سایش و تولید این آواها میشود. این ویژگی دلالت بر آن دارد که این واج از خفایا و درون دل بیرون میآید و ارتباط عمیق و تنگاتنگی با ثبات ایمان و یقین دارند.۳ امام علیه السلام ایمان و یقینی میخواهد که تغییرات و پیشامدها در آن تأثیری نداشته باشد.
صامتها هم با ویژگیهایی که دارند، بر مخاطب تأثیر میگذارند و معنای خاصی را القا میکند. صامتهای «س» و «ز» _ که به آواهای صفیر معروفاند _ از برونگرایی برخوردارند؛ زیرا هنگام تلفظ، مخرج آنها دچار تنگی میشود و باعث میشود که بلرزند و با وضوح بیشتری ادا میشوند و باعث میشود که نظر دیگران به آنها جلب شود.۴ این خاصیت در عبارت «وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیَّامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی لَهُ، وَ أَغْنِنِی وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِكَ»۵ بیشتر نمودار است؛ چرا که واژههای کلیدی این جملات دربردارنده این آواها است و دقت خواننده بیشتر به محتوا جلب میشود.
هنگامی که سید الساجدین از خداوند آبرومندی و گشایش روزی را طلب میکند، میفرماید:
۰.وَ صُنْ وَجْهِی بِالْیَسَارِ، وَ لَا تَبْتَذِلْ جَاهِی بِالْإِقْتَارِ فَأَسْتَرْزِقَ أَهْلَ رِزْقِكَ، وَ أَسْتَعْطِیَ شِرَارَ خَلْقِكَ.۶
1.. تحلیل آوایی در صحیفة سجادیه، ص۷۹.
2.. صحیفة سجادیه، ۱۳۳: پروردگارا به روان مقدس محمد وآل او درود فرست و ایمان مرا به کمال برسان و چنین کن که یقین من در مقام والاتری قرار گیرد و نیت مرا همواره با صلاح مقرون بفرمای.
3.. تحلیل آوایی در صحیفة سجادیه، ص۸۲.
4.. سبکشناسی سوره کهف، ص۱۸.
5.. وادار مرا به آنچه که فردا از آن سوال و بازپرسی مینمایی و روزهای مرا در آن چه که برای آنم آفریده ای صرف نما و مرا بی نیاز فرما و روزی مرا گشایش ده (ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ص۱۳۰).
6.. آبرویم را به توانگری حفظ نما و ارجمندیم را به تنگدستی خوار مگردان که بدین جهت از روزی خوارانت روزی خواهم و از مردم پست عطا و بخشش طلبم (همان).