نقش قرآن در کشف و اصلاح تصحیف در روایات - صفحه 104

«خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ صَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَ إِلَیْهِ الْمَصیرُ».۱

بنا بر این، عبارت «فَأَحْسَنْتَ‏ صُورَتِی» با آیه هماهنگ است.

نمونه پنجم

برقی در المحاسن از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند:

۰.كَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام إِذَا وُضِعَ الطَّعَامُ بَیْنَ یَدَیْهِ، قَالَ: اللَّهُمَّ! هَذَا مِنْ مَنِّكَ وَ فَضْلِكَ‏ وَ عَطَایَاكَ‏، فَبَارِكْ لَنَا فِیهِ وَ سَوِّغْنَاهُ، وَ ارْزُقْنَا خَلَفاً إِذَا أَكَلْنَاهُ، وَ رُبَّ مُحْتَاجٍ إِلَیْهِ رُزِقْتَ وَ أَحْسَنْتَ، اللَّهُمَّ! اجْعَلْنَا لَكَ مِنَ الشَّاكِرِینَ، وَ إِذَا رُفِعَ الْخِوَانُ، قَالَ: الْحَمْدُ للهِ الَّذِی حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی كَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ أَوْ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلاً.۲

برقی عبارت پایانی روایت را به نحو تردید، به دو صورت نقل می‌کند؛ در حالی که بخش پایانی این دعا بی‌تردید برگرفته از قرآن کریم است که می‌فرماید:

۰.«وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی ‏ كَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً»۳

مجلسی، با استناد به این آیه شریفه، عبارت «مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا» را درست‌تر دانسته است.۴

سوم. تلمیح

گونه دیگری از جلوه آیات الهی در روایاتْ «تلمیح» است. تلمیحْ آن است که در فحوای کلام به شعر یا مثل یا قصه مشهوری اشاره شود؛ بدون آن که اصل آن ذکر شود.۵ در روایات نیز گاهی به مطلبی مشهور از قرآن اشاره شده است؛ مانند این روایت از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که فرمود: «مَثَلُ أَهْلِ بَیْتِی مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ»۶ که اشاره دارد به بخشی از حکایت بنی‌اسرائیل در قرآن که می‌فرماید:

۰.«وَ إِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هذِهِ الْقَرْیَةَ فَكُلُوا مِنْها حَیْثُ شِئْتُمْ رَغَداً وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا

1.. سوره تغابن، آیه ۳.

2.. المحاسن‏، ج‏۲، ص۳۳۴.

3.. سوره اسراء، آیه ۷۰.

4.. بحار الأنوار، ج‏۶۳، ص۳۷۳.

5.. المعجم المفصل فی علوم البلاغه، ص۴۲۲.

6.. بحار الأنوار، ج‏۲۴، ص۲۲۵.

صفحه از 109