مشکل دارد، بلكه باید هم وثوق خبری و هم وثوق مخبری را احراز نمود.
2. جرح و تعدیل راویان
یكی از اصلی‌ترین سؤالات در خصوص علم رجال، بیان ضرورت و یا عدم نیاز به آن است؛ زیرا عده‌ای از علما با بیان ادلهای چون: وابستگی استنباط احکام الهی به علم حدیث و به تبع آن علم رجال، و نیز وجود اخبار علاجیه که در آنها صفات قضات که همان روات حدیث بودن را تبیین نموده، حضور جاعلان حدیث در تاریخ حدیث و تشخیص آنها از غیر جاعلان، رهیافت مواردی چون تقیه و تصحیف و تدلیس در روایات که چنین امری فقط با تشخیص راویان مصحف و مدلس و عامی مذهب میسور است،۱ بر ضرورت و نیاز به علم رجال تأكید کردهاند. در مقابل، مخالفان علم رجال دلایل مخالفت خود را بر حجیت کتب اربعه، جایز بودن عمل به قول مشهور فقها، نبود راهی برای اثبات عدالت، وجود اختلاف مبنایی در تعریف اصطلاح عدالت، رسوا نمودن افرد با علم رجال، و ...۲ استوار ساخته و برآن‌اند كه علم رجال نمیتواند به عنوان یك ضرورت و نیاز تلقی شود.
در این میان، صاحب تفسیر الفرقان نیز چون دیگر مخالفان، به علم رجال وقعی ننهاده و آن را به یک‌باره از دایره بررسی و تفحص حدیثی خود خارج ساخته است؛ اما نه به دلایلی که مخالفان اقامه کردهاند، بلکه ایشان اگر به علم رجال در پژوهشهای حدیثی خود بی‌توجه است، به سبب آن است که در کسب حجیت خبر نقش علم رجال را بسیار محدود، کم رنگ و مقطعی میداند. از منظر ایشان، نقش علم رجال، بیشتر در احادیث جعلی و موضوع است؛ زیرا جاعلان متونی از احادیث، سندهایی را هم ساختهاند و در نتیجه، احادیثی صحیح السّند!! بر خلاف نصّ یا ظاهرِ پایدار قرآن، به دست ما سپردهاند.۳
افزون بر آن، دلیل دیگر بی‌اعتباری رجال و جرح و تعدیل روات در نزد ایشان بر اثر عوارضی است که بالقوه ممکن است بر راویان احادیث، حادث شود. احتمال دارد راوی منافق و یا فاسق باشد و ما و رجالیون دیگر، علم بدین نفاق و فسق نداشته باشیم. یا این که امکان دارد راوی واقعاً ثقه باشد، ولی روایت را از غیر ثقه گرفته باشد، یا آن که روایت در موضع تقیه صادر شده باشد و راوی نداند، یا نقل به معنا صورت گرفته باشد و راوی
1.. ر.ک: مبانی حجیت آرای رجالی.
2.. همان.
3.. «روش فقهی الفرقان محمد صادقی». سایت: htpp:/albalaq.com
